اهميت و ضرورت ترجمه متون تاريخي عثماني به زبان فارسي

The Importance and Necessity of Translating Ottoman History Texts into Persian

بعد از زبان عربي و فارسي سومين زبان جهان اسلام تركي است. ازاين‌رو، عالمان و انديشمندان عثماني در كنار تاليف آثار به ترجمه متون از عربي و به‌ويژه‌‌ فارسي به تركي عثماني نيز پرداختند. از قرن دهم به بعد بيش از صدها اثر مهم از فارسي به تركي عثماني ترجمه شده است. اين روند هنوز در تركيه ادامه دارد. اما درست برعكس اين روند، تعداد متون ترجمه‌شده از تركي عثماني به فارسي به تعداد انگشتان دست هم نمي‌رسد. تنها در دوره ناصري و با تشكيل دارالترجمه همايوني بود كه مترجمان تعدادي از منابع و متون عثماني را از زبان تركي به فارسي ترجمه كردند. عجيب اين‌كه بعد از دوره ناصري روند ترجمه متون تركي به فارسي تقريباً متوقف شد. اين غفلت بزرگ و جدي ايرانيان از برگرداندن متون و منابعِ از زبان تركي به فارسي بيش از هرچيز به فقر منابع برون‌مرزي تاريخ ايران منجر شده است. اين در حالي است كه بخش مهمي از منابع عثماني حاوي آگاهي‌‌هاي ارزش‌مندي درباره تاريخ ايران، از صفويه تا قاجاريه، است. از‌اين‌رو، شناخت منابع و متون عثماني و نيز برگرداندن اين متون به فارسي نيازمند عزم جدي است. درحالي‌كه مستشرقان بيش از دو سده است كه منابع عثماني را تصحيح و به زبان‌هاي خود ترجمه كرده‌اند، در ايران هنوز حتي شناختي نسبي از اين منابع حاصل نشده است. در اين مقاله نخست از اهميت و ضرورت ترجمه متون عثماني به فارسي سخن به ميان آمده و سپس درباره اهميت تاريخ عثمان پاشا و نيز ترجمه فارسي آن بحث شده است.

After Arabic and Persian, Turkish is considered as the third language of Islam world. Therefore, Ottoman scientists and scholars in addition to writing books in their own language have translated different kinds of texts from Arabic and especially Persian into Ottoman Turkish. Since tenth century, more than hundreds of books have been translated from Persian into Ottoman Turkish. This tendency still continues in modern Turkey. Contrary to this trend, very few numbers of texts have been translated from Ottoman Turkish into Persian and in fact they can be counted by one’s fingers. It was just during Naseri period and after construction of Homayouni Dar al Tarjoma (Translation House) that some of the texts and sources of Ottoman were translated by the Turkish translators into Persian. The strange thing is that after Naseri period this trend of translating Turkish texts into Persian almost stopped completely. Iranians huge and serious neglect of translating Turkish texts and sources into Persian, more than anything, resulted in weakening the cross border Iran history books and sources while significant parts of the Ottoman sources include precious information about Iran history from Safavids to Qajars. Therefore, getting familiar with the Ottoman texts and sources, and translating them into Persian requires serious effort. While European orientalists have been translating Ottoman sources into their own languages for more than two decades, in Iran there is no even relative knowledge about these works. In this article, at first the importance and necessity of translating Ottoman texts are explained. Then, in a case study the importance of Osman Pasha History and its translation into Persian is discussed.