تغييرپذيري و تغييرناپذيري خداوند در قرآن و سنت

Divine Mutability or Immutability in the Qurʹʹān and Tradition

ثبات، ازليت، تغييرناپذيري و تاثيرناپذيري خداوند، از آموزه‌هاي اساسي پذيرفته شده ميان فيلسوفان و متكلمان است. در اين ميان، ديدگاه قرآن و سنت درباره اين مسيله را مي‌توان در نگاه نخست ديدگاهي دوگانه دانست كه از سويي چنان از ارتباط تنگاتنگ خداوند با ممكنات و نزديكي آن ذات ربوبي با ايشان سخن به ميان آورده كه موهم تاثيرپذيري خداوند از آنهاست؛ از سوي ديگر، پيشوايان دين به صراحت بر تغييرناپذيري و تاثيرناپذيري او از ممكنات پاي مي‌فشارند. اين نوشتار به دنبال ارايه مستندهاي ديني در هر دو قسمت و ارايه راه‌جمعي براي اين دو ديدگاه است. بر اساس مهم‌ترين يافته‌هاي اين تحقيق، مواردي كه موهم تغييرپذيري خداوند است، همگي مربوط به مقام فعل خداوند بوده كه به گفته متكلمان، افعال الهي حادث و نوبه‌نو هستند؛ همچنين خداوند متعال فعلي بسيط داشته كه فارغ از زمان بوده و آنگاه كه در عرصه هستي مي‌آيد به باور ما زمان‌مند و مكان‌مند مي‌شود.

The idea that God is eternal, immutable and unchangeable is a fundamental doctrine which is commonly accepted by philosophers and theologians. As far as the Holy Qurʹ?n and Tradition are concerned, they seem to suggest a twofold view which, on the one hand, speaks of such close relations and intimate ties between the Divine and the contingent that it brings about the misconception that God may be affected by the contingent. On the other hand, eminent religious leaders explicitly lay emphasis on the immutability and exchangeability of the Divine. The article seeks to substantiate either of these views on the basis of available religious doctrines trying to reconcile between them. According to the key findings of this research, all cases of misconception about the mutability of God pertain to Him as Creator or Doer (as put by theologians, divine actions are temporally created or they are contingent). His simple action is not temporal, but when it comes into existence, it becomes, as we understand it, temporal and spatial.