تعيين مهم‌ترين اجزاي عملكرد روغن و دانه در دو ژنوتيپ گياه دارويي ماريتيغال (Silybum marianum Gaetrn.) بر مبناي تجزيه عليت و رگرسيون

Determination of Seed and Oil Yield and Yield Components in Two Variety of Milk Thistle (Silybum marianum Gaetrn.) Based on Path Analysis and Regression

مقدمه: ماريتيغال گياهي يك‌ساله يا دوساله از تيره كاسـني است كه در شـمال و جنوب ايران پراكنش دارد. دانه اين گياه حدود 35 - 20 درصد روغن دارد كه در درمان زخم‌ها، سوختگي‌ها و آسيب‌هاي كبدي كاربرد دارد. هدف: تعيين مهم‌ترين اجزاي تشكيل‌دهنده عملكرد دانه و روغن در گياه ماريتيغال. روش‌ بررسي: به منظور مشخص نمودن مهم‌ترين اجزاي عملكرد دانه و روغن گياه دارويي ماريتيغال، آزمايشي به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار با دو تيمار ژنوتيپ (بومي اهواز و آلماني) طراحي شد.‌ نتايج: در ابتدا با استفاده از رگرسيون گام به گام، صفات موثر بر عملكرد دانه و عملكرد روغن به طور جداگانه براي هر ژنوتيپ تعيين شد. نتايج به دست آمده نشان داد كه در ژنوتيپ بومي اهواز، عملكرد دانه و درصد روغن براي عملكرد روغن؛ قطر كاپيتول براي عملكرد دانه و در ژنوتيپ آلماني، تعداد كاپيتول براي عملكرد دانه و عملكرد دانه براي عملكرد روغن به طور بسيار معني‌داري، تغييرات مربوط به متغيرهاي وابسته را توجيه مي‎كنند. تجزيه رگرسيوني هر دو ژنوتيپ بيانگر آن بود كه عملكرد دانه تحت تاثير تعداد و قطر كاپيتول و مواد موثره دانه (16/98=R2) قرار دارد و عملكرد روغن به وسيله عملكرد دانه، درصد روغن و مواد موثره دانه (91/99=R2) توجيه شد. تجزيه عليت متغيرهاي وابسته نشان داد كه عملكرد روغن به وسيله اثر مستقيم و مثبت تعداد كاپيتول (49/0)، قطر كاپيتول اصلي (41/0) و درصد روغن (1/0) و اثر مستقيم منفي ماده موثره سيلي‎مارين (27/0-)؛ مهم‌ترين اجزاي تشكيل دهنده عملكرد روغن مي‌باشند. نتيجه‌گيري: نتايج اين تحقيق مي‎تواند بيانگر آن باشد كه براي افزايش عملكرد دانه از صفات تعداد كاپيتول و قطر كاپيتول اصلي و درصد روغن، در اصلاح گياه دارويي ماريتيغال مي‌توان استفاده نمود.

Background: Silybum marianum Gatrn. (Family: Asteraceae) is an annual or biennial plant, native to the Mediterranean area, which has spread in North and South of Iran. The seeds contain high amount of oil (20 - 35%) which exhibits wound-healing, anti-burn, and hepatoprotective properties. Objective: Determine the most seed yield components and oil yield in milk thistle. Methods: This research was conducted using two genotypes of milk thistle (Ahvaz wild type and Germany) in a randomized complete block design with four replications, to evaluate the most seed yield components and oil yield. Results: Initially, oil and seed yield (dependent variable) separately determined for any variety using stepwise regression analysis. In Ahvas type, seed yield and oil percent for oil yield, and capitulum diameter for seed yield whereas, in Germany type, number of capitulum for seed yield and seed yield for oil yield justified variation related to dependent variable significantly. Regression analysis represented seed yield is affected by capitulum diameter and number, and secondary metabolites of seed (R2=98.16) and oil yield is justified by oil percent and seed active constituents and yield (R2=99.91). The path analysis revealed that direct and positive effect number of capitulum (0.49), diameter of main capitulum (0.41) and oil percent (0.1) and direct and negative effect of active ingredient silymarin, are important components of oil yield. Conclusion: In general, this result showed that for increasing of seed and oil yield can be used from capitulum diameter and number and oil percent in medicinal plant breeding of milk thistle.