مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - درمانگاه‌هاي شهرستان يزد: كارا يا ناكارا؟

چكيده فارسي :

مقدمه: ايجاد بهبود در هر سازماني نيازمند اندازه‌گيري عملكرد سازمان، برنامه‌ريزي و هدف‌گذاري جهت بهبود عملكرد مي‌باشد. با وجود پيشرفت‌هاي قابل توجهي كه سال‌هاي اخير در طراحي چارچوب‌ها و سيستم‌هاي ارزيابي عملكرد رخ داده است، بسياري از سازمان‌ها هم‌چنان بر معيارهاي سنتي متكي هستند. بنابراين، با توجه به اهميت موضوع ارزيابي عملكرد، سعي شده است با تركيب دو رويكرد كيفي و كمي در ارزيابي، مدل‌هاي برگرفته از مديريت كيفيت جامع تحت عنوان مدل‌هاي تعالي سازماني EFQM (European foundation for quality management) و مدل‌هاي رياضي تحليل پوششي داده‌ها (Data envelopment analysis يا DEA)، مدلي براي ارزيابي عملكرد 27 درمانگاه شهرستان يزد ارايه گردد كه ضمن دارا بودن مزاياي هر دو روش، معايب آن‌ها را به حداقل برساند. روش بررسي: مطالعه‌ي حاضر از نوع توصيفي بود. جامعه‌ي آماري پژوهش از كليه‌ي مسوولان، كاركنان و پزشكان درمانگاه‌‌هاي شهرستان يزد در سال 1390 به تعداد 283 نفر تشكيل شد كه 215 نفر به عنوان نمونه به روش در دسترس، پرسش‌نامه‌ي مربوط را تكميل كردند. ابزار جمع‌آوري داده‌ها، پرسش‌نامه‌ي استاندارد 50 سوالي مدل سرامدي EFQM بود. استفاده از پرسش‌نامه‌ي مذكور در مطالعات فراوان مشابه، روايي آن را ثابت كرده است. براي تعيين پايايي پرسش‌نامه از ضريب Cronbachʹs alpha استفاده گرديد كه مقدار آن 89/0 مي‌باشد. به منظور تجزيه و تحليل آماري داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه‌ي 17 و براي تعيين كارايي از نرم‌افزار DEAP استفاده شد. يافته‌ها: از 27 درمانگاه انتخاب شده، درمانگاه‌هاي اكبري (09/1)، قايميه (054/1)، شهرك صنعتي (04/1)، آزاد شهر (014/1)، كسنويه (06/1)، خاتم الانبيا (41/1)، فاطمه‌ي زهرا (039/1)، مطهري (056/1)، پاك‌نژاد (03/1)، شاه‌ولي (016/1)، سپاه پاسداران (038/1)، كلينيك دندان‌پزشكي (043/1)، نيك‌پور (11/1) و كوثر (027/1) كارا و بقيه ناكارا بودند. در اين ميان درمانگاه خاتم‌الانبيا (41/1) رتبه‌ي اول و رحمت آباد (89/0) رتبه‌ي آخر را در كارايي كسب كرده‌اند. به عبارت ديگر، بيش از نيمي از درمانگاه‌هاي اين شهرستان (52 درصد) كارا بوده‌اند. نتيجه‌گيري: مديران درمانگاه‌ها مي‌توانند با تلفيق دو مدل تحليل پوششي داده‌ها و مدل‌هاي تعالي سازماني كه با هم يك مجموعه‌ي قوي ارزيابي عملكرد را تشكيل مي‌دهند، در جهت ارزيابي درمانگاه‌ها به نحو واقع‌بينانه‌اي گام برداشته و آن‌ها را بهبود دهند. همچنين درمانگاه‌هاي ناكارا مي‌توانند با تغيير در منابع انساني و مالي (ورودي‌ها و خروجي‌ها) به سطح قابل قبولي از كارايي برسند. واژه‌‌هاي كليدي: ارزيابي عملكرد؛ مدل تعالي سازمان؛ تحليل پوششي داده‌ها؛ كارايي؛ درمانگاه‌ها