تغييرپذيري ارتباط رسوب معلق و مقدار ماده آلي ذرّه اي در مقياس هاي زماني فصلي، ماهانه و رگبار

Variability of the Relationship between Suspended Sediment and Particulate Organic Matter in Seasonal, Monthly and Storm Scales

آگاهي از مقدار رسوبات معلق و تغييرات زماني آن علاوه بر افزايش بازدهي پروژه‌هاي حفاظت آب و خاك، به‌عنوان شاخصي مهّم براي تعيين هدررفت ماده آلي خاك به‌شمار مي‌آيد. بنابراين مطالعه ارتباط بين رسوب معلق و ماده آلي در مديريت آبخيز حايز اهميّت فراوان است. اين‌ تحقيق با هدف بررسي تغييرات زماني روابط رسوب معلق و ماده آلي همراه آن (ذرّه اي) در حوزه آبخـيز آموزشي و پژوهشي دانشگاه تربيت مدرّس با مساحت 50130 هكتار و در مقياس هاي فصلي، ماهانه و رگبار انجام گرفت. براي همين منظور نمونه‌هاي آب و رسوب معلق به روش انتگراسيون عمقي طي پاييز 1386 تا بهار 1387 جمع‌آوري و به آزمايشگاه منتقل شد. رسوب معلق با استفاده از روش برجاگذاري و تخليه آب و مقدار ماده آلي موجود در رسوبات از طريق روش سوزاندن تعيين گرديد. سپس ارتباط بين متغيّرهاي مورد بررسي با استفاده از انواع رگرسيون دو متغيّره در مقياس هاي مختلف زماني ارزيابي شد. نتايج حاصل از تحقيق نشان‌دهنده همبستگي زياد انتقال ماده آلي ذرّه اي و رسوب معلق در فصول پاييز و زمستان، ماه‌هاي آذر و دي و هم چنين رگبار با ضريب همبستگي به‌ترتيب 90/0، 86/0، 95/0، 95/0 و 96/0 در سطح اطمينان بيش از 99 درصد، خطاي تخمين و تاييد كم تر از 18/37 و 90/36 و ضريب كارايي بيش از 41/0 بوده در حالي كه براي فصل بهار و ماه هاي بهمن، فروردين و ارديبهشت هيچ گونه رابطه معني‌داري حاصل نشد.

Awareness of transported sediments and its temporal variation increase the precision of soil and water conservation projects and is an important indicator for determination of organic matter (OM) loss. Therefore, establishing the relationship between suspended sediment and OM content has a vital role in watershed management. Therefore, the present study was conducted in Educational and Research Watershed of Tarbiat Modares University (Kojour) with an area of 50130 ha to investigate temporal variation of OM and suspended sediment (SS) relationship in seasonal, monthly and storm scales for data set collected during autumn 2007 and spring 2008. For this purpose, water and SS samplings were made via depth-integration method and samples were then transported to the lab. SS was separated via decantation method. OM amount was also determined with loss on ignition procedure. The relationship between OM and SS in different time scales was evaluated by using different bivariate regression methods. Results of this study verified a high correlation between SS and OM in fall and winter seasons and December and January with respective correlation coefficients of some 0.90, 0.86, 0.95 and 0.95 (P < 0.01), estimation and validation errors less than 37.18 and 36.90 and coefficient of efficiency more than 0.41. Whereas no significant relationship could be attained for spring and February, April and May, in evidence of small value of SS.