بررسي تاثير اندازه ذرات و نوع عصاره گير بر شكل هاي مختلف پتاسيم برخي كاني هاي ميكايي و فلدسپات پتاسيم

Investigating the effect of grain size and extractant type on the different forms of potassium in micaceous minerals and potassium feldspars

پتاسيم به عنوان يكي از عناصر پرمصرف، به طور عمده از هواديدگي آلومينوسيليكات هايي مانند فلدسپات هاي پتاسيم و ميكاها در خاك تامين مي شود. اين مطالعه به منظور بررسي تاثير اندازه و نوع عصاره گير بر شكل هاي مختلف پتاسيم در تعدادي از كاني هاي ميكايي و فلدسپات پتاسيم و تعيين ارتباط بين پتاسيم آزاد شده توسط تيزاب سلطاني با نوع كاني هاي پتاسيم دار انجام شد. آزمايش در قالب طرح كاملاً تصادفي با آرايش فاكتوريل دربرگيرنده 5 نوع كاني پتاسيم دار (بيوتيت، فلوگوپيت، 50 و كوچك تر از 50 ميكرون) و 3 نوع - موسكويت، فلدسپات زنجان و فلدسپات يزد)، دو اندازه ( 100 عصاره گير (آب مقطر، استات آمونيوم و اسيد نيتريك) با 3 تكرار انجام شد. مقدار پتاسيم رها شده از اين كاني ها با دستگاه فليم فتومتر اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه فلدسپات ها، به اندازه ميكاهاي سه جايي (بيوتيت و فلوگوپيت) در تامين پتاسيم محلول و تبادلي خاك مهم مي باشند ولي كاني دوجايي موسكويت، اهميت كم تري حتي نسبت به فلدسپات ها دارد. ميزان پتاسيم غير تبادلي كه ذخيره پتاسيم خاك مي باشد در بيش ترين مقدار خود، در ميكا هاي سه جايي بيش از 17 گرم بر كيلوگرم بود اما در ميكاي دوجايي و فلدسپات ها 3 گرم بر كيلوگرم مي باشد. نتايج عصاره گيري با تيزاب سلطاني نشان داد كه اين عصاره گير مقدار زيادي از پتاسيم موجود در كاني هاي سه جايي را آزاد مي كند ( 81 گرم بر كيلوگرم) ولي قادر نيست پتاسيم چنداني از كاني هاي موسكويت و فلدسپات خارج كند (حدود 4 گرم بر كيلوگرم). كوچك شدن اندازه تاثيري بر آزاد سازي پتاسيم عصاره گيري شده با تيزاب سلطاني در كاني هاي سه جايي ندارد اما در كاني هاي موسكويت و فلدسپات باعث افزايش 3 برابر مي گردد. ذرات كوچك تر در آزاد سازي شكل هاي / قابل توجه پتاسيم آزاد شده تا بيش از 5 مختلف پتاسيم، اختلاف معني داري با ذرات درشت نشان دادند. پتاسيم آزاد شده توسط تيزاب سلطاني مي تواند شاخصي از نوع كاني هاي پتاسيم دار خاك و قدرت خاك براي تامين پتاسيم باشد البته پژوهش ها بيش تر، در اين باره ضروري به نظر مي رسد.

Potassium (K) as a macroelement is frequently made available by weathering of aluminosilicates such as K-feldspar and micaceous minerals in the soils. The objectives of this study were to determine the effect of mineral grain size and type of extractant on the different forms of K of micaceous and K-feldspar minerals and to find out a relationship between aqua-regia extractable K and type of K-bearing minerals. Water soluble, exchangeable, non-exchangeable and aqua-regia exteractable K of 50-100 and < 50 ?m sizes of biotite, phlogopite, muscovite, zanjan and yazd K-feldspars were investigated. The amount of released K was measured by flame photometer. The results indicated that the amounts of soluble and exchangeable K of trioctahedral micas (biotite and phlogopite) and feldspars are not greatly different, but in this regards, diotahedral muscovite is less important even than feldspars. Soil reservoir of non-exchangeable potassium is significantly higher in trioctahedral micas (up to 17 g kg-1) than muscovite and feldspars (up to 3 g kg-1). The small particles ( < 50 ?m) had a significant effect on the different forms of K in all minerals. The amount of aqua-regia extractable K from trioctahedral micas exceed to 81 g kg-1. This value was 4 g kg-1 for other minerals. The mineral size had no effect on the aqua-regia extractable K in trioctahedral micas while in muscovite and feldspars this form of K increase up to 3.5 times with particle size reduction. More investigations are necessary to propose aqua-regia extractable K as an indicator for assessing type and amount of K-bearing minerals and soil potassium supplying power.