زيبايي‌شناسي گونه‌هاي جناس در نهج‌البلاغه

Aesthetic of Homonymy Kinds in Nahj-al-balaghah

جناس همانندي دو كلمه در لفظ با اختلاف آن‌ها در معناست. جناس از مهم‌‌ترين عناصر علم بديع است و به‌وضوح در نهج‌البلاغه‌‌ ديده مي‌‌شود. هدف از به‌كارگيري جناس تاليف كلام به‌گونه‌‌اي‌‌ است كه بر زيبايي فني آن افزوده شود، و باعث مي‌شود كه متكلم در تعبير سخن خود به اوج كمال فني نايل آيد. اين صنعت در ادبيات عرب و به‌ويژه در شعر بسيار كاربرد دارد و فني براي زيبايي لفظي محسوب مي‌‌شود. جناس باعث ملكه‌شدن معنا در ذهن شنونده و افزوده‌شدن تناسق و تناسب كلام مي‌شود، اگرچه زياده‌روي در كاربرد آن كلام را مستهجن مي‌كند. در كتاب ارزش‌مند نهج‌البلاغه‌‌ نيز صنعت جناس موسيقي داخلي متون ادبي آن را تشكيل مي‌دهد، كه اين موسيقي با تداعي معاني مختلف موجب التذاذ مي‌شود و روح و جان شنونده را به تسخير خود درمي‌‌آورد و به گسترش تخيل ذهني او كمك مي‌‌كند. به‌رغم كاركرد جناس در زيبايي‌آفريني، اين پديده ادبي در نهج‌البلاغه‌‌ كم‌تر مورد توجه و بررسي قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بهره‌‌گيري از روش توصيفي ـ تحليلي درصدد است تا جستاري در زيبايي‌‌شناسي گونه‌‌هاي جناس در نهج‌البلاغه‌‌ داشته باشد. ابتدا نگاهي گذرا به جايگاه ادبي و بلاغي نهج‌البلاغه‌‌ دارد و پس از تامل در كاركرد جناس نمونه‌‌هايي از نهج‌البلاغه‌‌ را به عنوان شاهد مثال گونه‌‌هاي جناس مي‌آورد تا زيبايي‌‌هاي اين عنصر بديع نشان داده شود و اثر اين پديده آوايي در بيان معنا تبيين شود. دستاورد كلي پژوهش آن است كه در كلام امام علي (ع) زيبايي‌‌شناسي لفظي يا صوري با زيبايي‌‌شناسي معنوي و معنايي هم‌زمان به‌كار گرفته شده و صنعت جناس نيز از مهم‌‌ترين صنايع بديع در اين كتاب است كه با ايجاد نوعي موسيقي زيبا و طنين‌انداز سبب تداعي معاني مختلف يك لفظ واحد مي‌شود.

The homonymy is similarity of two terms on word and their difference on meaning which is one of the most important elements of Rhetoric on Nahj-al-balaghah and its purpose is authoring a word in a way that is can be added on speech technical beauty and causes the speaker can achieve to technical maturity in his/her saying interpretation this figure has an extended application on Arabic’s and socially on poem and is considered as a technique in literal beauty and causes the meaning is ingrained on auditors memory and is added to the speech symmetry. Though over doing in this us age. Can obscene the speech Into the valuable book, Nahj-al-balaghah, homonymy produces the internal music on its literal texts, and this music by associating of different meaning can conquer auditors soul and spirit and helps to extend his /her mental imagining .in spite of homonymy’s application in aesthetic, this literal phenomenon of Nahj-al-balaghah is considered less than other cases. this research by use of analytical descriptive way can search aesthetics of homonymy kinds in Nahj-al-balaghah at first we have a momentary look on eloquence and literary position of Nahj-al-balaghah and then by thinking about use of homonymy we can show some examples of Nahj-al-balaghah as quote of homonym kinds in order to present the beauties of rhetoric’s and effect of this phenomenon on the meaning expression. The overall achievement of this research is that on imam Ali’s speech literal or facial aesthetics was use simultaneously by semantic and intellectual aesthetics and homonyms is one of the most important figures of rhetoric in this book that by making a great music can associate different meanings of the same word.