بررسي پراكنش سرخشكيدگي درختان جنگلي و ارتباط آن با برخي عوامل محيطي و جاده‌ها(مطالعه موردي: سري يك طرح جنگلداري دكتر بهرام‌نيا)

Spatial distribution of tree crown dieback and its relationwith some environmental factors and road network

اخيراً پديده سرخشكيدگي به‌عنوان يك مساله مهم در جنگل‌هاي شمال ايران مطرح شده است. مديران جنگل درصدد شناسايي عوامل سرخشكيدگي تاج پوشش و تعيين پراكنش مكاني آن مي‌باشند. هدف از اين پژوهش بررسي پراكنش مكاني سرخشكيدگي تاج پوشش درختان و ارتباط آن‌ها با صفات اوليه و ثانويه توپوگرافي و نيز فاصله از رودخانه‌ها و جاده‌ها با استفاده از آناليز زمين و GIS است. در اين پژوهش شبكه قطعات نمونه 10 آري با استفاده از شبكه آماربرداري به ابعاد 500×100 متر در محيط ArcGIS طراحي و در سري يك جنگل آموزشي و پژوهشي طرح دكتر بهرام‌نيا در گرگان پياده شد. مختصات جغرافيايي درختان سرخشكيده توسط دستگاهGPS ثبت و در محيط GIS وارد شدند. مدل رقومي زمين منطقه از نقشه‌‌هاي رقومي 1:25000 تهيه و عوامل اوليه و ثانويه توپوگرافي با استفاده از آناليز زمين توليد گرديدند. نقشه جاده‌ها و آبراهه‌ها از پايگاه رقومي طرح مزبور تهيه و نقشه فواصل در محيط GIS در طبقات 100 متري ايجاد گرديدند. به‌منظور بررسي ارتباط بين سرخشيدگي و عوامل موردنظر و با استفاده از نقشه موقعيت درختان سرخشكيده، اطلاعات مربوط به عوامل اوليه و ثانويه و فواصل از جاده و آبراهه استخراج گرديدند. عوامل موثر بر سرخشكيدگي با استفاده از دو روش اثر نسبي و آناليز مولفه‌هاي اصلي (PCA) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان مي‌دهد كه جهت جنوب و جنوب‌شرقي، ارتفاع 400-300 متر، شيب 40-30 و 70-60 درصد، فاصله از رودخانه 200-150 متري، فاصله از جاده 100-1 متري، سايه ناشي از پستي و بلندي 5/0-4/0، ميزان تابش 1750-1500، ميزان نمناكي 5/17-15، انحناي عمودي 25/0-1/0 و انحناي مسطحاتي 6/0-3/0 بيش‌ترين رابطه را با وقوع سرخشكيدگي درختان در منطقه مورد مطالعه داشته است. نتايج آناليز مولفه‌هاي اصلي (PCA) نشان داد كه چهار متغير ميزان تابش، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه و شيب با حضور در چهار محور و 75 درصد واريانس، بيش‌ترين سهم را در وقوع سرخشكيدگي داشته‌اند.

Lately, the tree crown dieback is encountered as an important problem in the northern forests. The main goal of this study is investigation on spatial distribution of the tree crown dieback in relation to primary and secondary topography characteristics and distance from river and roads using terrain analysis and GIS. A 100×500 meters random systematic sampling network with 0.1 ha sample area was designed in GIS and applied on the district 1, Dr. Bahramnia educational forest. The location of trees contain the tree crown dieback were registered using GPS in each sample and was imported to GIS. The digital elevation model (DEM) of the study area was generated using the interpolating of contour lines from 1:25000 topography map and the primary and secondary topography characteristics and distance from river and roads were produced using terrain analysis and GIS. The digital values of location of trees contain the tree crown dieback were extracted on produced maps. The impact of selected factors on the tree crown dieback was assessed using relative effect (RE) method and principal component analysis (PCA). The results showed that the north aspect, 300-400 meter mean sea level altitude, the 30-40 percent slop, the 150-200 meters distance from rivers, the 1-100 meters distance from roads, the shaded relief of 0.4-0.5, solar radiation of 1500-1750, wetness of 15-17.5, profile curvature of 0.1-0.25 and plan curvature of 0.3-0.6 were more effective on the tree crown dieback. The results of PCA analysis also showed that four factors of solar radiation distance from road and river and slop with attending on four axes and 75 percent variances have been effective on tree dieback.