شعر و نقاشي در دوران قاجار؛ چالش سنّت و مدرنيته

Poetry and Painting in the Qajar Period: A Challenge between Tradition and Modernity

تحولات اجتماعي و سياسي و فرهنگي ايران در دوران قاجار جامعه به‌شدت سنتي ايران را در ‌برابر امواج تمدن غربي قرار داد و در مجموع، شرايطي به وجود آورد كه تا آن زمان براي جامعه ايران بي‌سابقه بود. پژوهش حاضر در ‌پي پاسخ‌گويي به اين پرسش است كه آيا شرايط ويژه اجتماعي و فرهنگي عهد قاجار تاثيري در شعر و نقاشي اين دوران گذاشته است؟ و اگر پاسخ مثبت است، آيا تاثير پديدآمده در اين دو حوزه هنري مشابه بوده است يا خير؟ بدين‌ منظور نخست با بررسي شرايط اجتماعي و فرهنگي ‌عهد قاجار و پژوهش در شعر و نقاشي اين دوران درمي‌يابيم كه، در هر دو حوزه جريان‌هاي چهارگانه متناظري وجود داشته كه دو جريان از آن‌ها كاملاً جديد است. تمسك شاعران و نقاشان به شيوه‌هاي گوناگون بيان هنري چيزي نيست جز آزموني براي برون‌رفت از بحران اجتماعي ‌ـ فرهنگي دوران قاجار. نتيجه‌گيري مقاله آن است كه شرايط اجتماعي مشترك تاثيري واحد در اين دو هنر بر جاي گذاشته؛ تاثيري كه سرگذشت آن‌ها را به گونه‌اي دور از انتظار به يكديگر شبيه ساخته است.

Social, political and cultural developments of Iran in Qajar period exposed the strictly traditional society of Iran to the waves of western culture and in general caused an unprecedented situation. In this article, an attempt is made to study the possible impacts of social developments on the poetry and painting in the Qajar period. To do so, first the social and cultural situation of the period is briefly considered. Then, by investigating the poetry and painting of that period, the paper considers four approaches, two of which are quite new. The use of different styles in expressing artistic expressions by poets and painters seems to be nothing but testing the ways to escape from such social-cultural crisis. Finally, it is concluded that common social situations have had a similar effect on these two kinds of art; an effect which has caused a remarkable similarity between the two.