جناس در غزل شهريار

Pun in Shairiar’s lyrics

غزل شهريار غزلي سنتي است همراه بابرخي ابتكارات در حوزه زباني، ادبي يا فكري. سوال اصلي پژوهش اين است كه نوآوريهاي شهريار در حوزه زبان و استفاده از واژه‌هاي عاميانه و نو در شعر، با آرايه لفظي جناس چگونه بوده است؟ از اين رو در اين پژوهش نوآوريهاي شهريار در آرايه جناس بررسي شده‌. به اين منظور تمامي جناسهاي موجود در غزل او بصورت آماري مطالعه شده‌است. نتايج نشان ميدهد نزديك به يك‌چهارم جناسهاي غزل شهريار، همان جناسهاي تكراري و كليشه‌شده غزل سبك عراقي است كه در اين بخش شاعر ابتكاري نداشته‌است. در بخشي ديگر با هم‌نشيني تازه‌اي از واژه‌هاي كهنِ غزلِ سبك عراقي، جناسهايي نو و مبتكرانه بوجود آمده اند. همچنين او به كمك واژه‌هاي عاميانه و نو و گاه با همنشيني آنها با واژه‌هاي ديرينه جناسهايي نو آفريده‌است. بخش ديگري از خلاقيت شاعر، محدود نماندن به انواع سنتي جناس است.او جناسهايي خلق ميكند كه در دسته‌بنديهاي علم بديع نميگنجد اما نميتوان از زيبايي و تاثيرگذاري آن چشم پوشيد. يكي ديگر از ابتكارات شهريار، تركيب جناس با آرايه‌هاي تكرار و واج‌آرايي(نغمه حروف) است كه زيباييهاي حاصل از تكرار واجها را مضاعف كرده‌است. همچنين او با نزديك كردن واژه‌هاي جناس در يك بيت، تاثير موسيقايي آن را مي‌افزايد. بررسي آماري نشان ميدهد در بيش ازهفتاد و پنج درصد جناسهاي غزليات شهريار، نوعي ابتكار و خلاقيت وجود دارد و نوآوريهاي او در جناس چشمگير است و ميتوان آن را ويژگي سبكي غزل او دانست.

Although Shahriyar is a classical poet, he has brought some innovations in language and literal images. One of the most important features of Shahriyar’s poetry is the usage of new words as well as slang words. The question is to identify the influence of using these words in literal arrays such as puns. This research, pun in Shahriyarʹs lyrics, answers this question by investigating all the puns existing in Shahriyarʹs lyrics, the most important part in his poetry. The results show that approximately a quarter of puns are the same as the repeated and cliched ones, used in Iraqi style, with no innovation. However, the statistical survey shows that in 75 percent of puns, some kind of originality is detectable. Shahriyarʹs innovation is remarkable; thus, it can be introduced as a features of his style.