تحليل باستان شناختي محوطه هاي ساساني شهرستان خمين

Archaeological Analysis of Sassanid Sites in Khomein

شهرستان خمين در استان مركزي و حد فاصل مركز فلات ايران و زاگرس مركزي واقع شده است. اين موقعيت خاص جغرافيايي، خمين را به منطقه اي گذرگاهي بين دو حوزه فرهنگي فوق تبديل كرده است. عبور شاخه اي از جاده ابريشم از شهرستان خمين، به همراه آثار و يادمان‌هايي از دو دوره اشكاني و ساساني در داخل و پيرامون اين شهرستان، همچون معبد خورهه، آتشكده آتشكوه، ميل مليون، سنگ‌نوشته‌هاي پهلوي دره غرقاب و ...، كمابيش بر نقش و جايگاه اين شهرستان و اهميت آن در سير تاريخ فرهنگي ايران گواهي مي دهد. با اين وجود، اطلاعات خاصي از كم و كيف باستان شناسي اين منطقه از ايران در دست نيست؛ لذا در نوشته حاضر سعي مي شود بر اساس داده-هاي باستان شناسي به دست آمده از دو فصل بررسي باستان شناسي اين شهرستان، ضمن توصيف باستان شناسي منطقه در دوره ساساني، الگوهاي موثر در شكل گيري و پراكندگي محوطه هاي ساساني منطقه شناسايي و بازسازي گردد. در اين راستا با استفاده از نرم افزار GIS اطلاعات باستان شناسي ساساني شهرستان خمين در بافت محيطي منطقه قرار مي گيرد تا الگوهاي محيطي موثر در شكل گيري و پراكندگي محوطه ها شناسايي و بازسازي گردد. از متون تاريخي نيز در راستاي درك بهتر اين پراكندگي ها استفاده گرديده است.

Khomein city is located between the Iranian central plateau and central Zagros. The relative importance of Khomein in Sassanian period is evidenced by presence of distinctive monuments such as fire temple of Atashkooh and Mile Malyon in eastern part of Mahallat and inscriptions of Gharghab valley and also passing of a branch of Silk Road through it. Nevertheless there is not so much information about the Sassanians in Iranian Central plateau, specifically in Khomein. This study aimed to determine and reconstruct the patterns and distribution of Sassanid settlements bases on historical documents, environmental and archaeological data, which are gained from archaeological surveys. Hence for determining the influential factors in the formation and distribution of settlements, archaeological information of Khomein were incorporated in GIS system by providing environmental as well as historical information of the region.