همگوني محل توليد خيشومي تيغه اي در زبان فارسي: فرايندي مقوله اي يا مدرج؟

Place Assimilation in the Persian Coronal Nasal: Categorical or Gradient?

اين مقاله به بررسي آزمايشگاهي همگوني محل توليد همخوان خيشومي تيغه اي /n/ با همخوان انسدادي لبي بعد در دو مرز هجايي و واژگاني مي پردازد. مقادير فركانس هاي دوّم و سوّم در سه ناحيه مركز واكه، پايان واكه و محدوده بست خيشومي توالي هاي آوايي Vnb و Vmb كه از كلمات طبيعي زبان فارسي استخراج شده بودند محاسبه شده و با يكديگر مقايسه شدند. فركانس همين سازه ها در كلمات مختوم به خيشومي تيغه اي /n/ در بافت مجزا بدون حضور انسدادي لبي /b/ محاسبه شدند تا مبناي مقايسه با صورت هاي همگون شده قرار بگيرند. نتايج نشان داد مقادير فركانس ها براي توالي هاي مورد نظر در مرز هجايي اختلاف معناداري ندارند كه نشان مي دهد الگوي تيغه اي به طور كامل با الگوي لبي مجاور همپوشي مي يابد يا فعاليت آن توسط الگوي لبي پوشيده مي شود ولي در مرز واژگاني، مقادير فركانس دوم در پايان واكه و محدوده بست خيشومي توالي هاي Vnb و Vmb با يكديگر به طور معناداري متفاوت است كه نشان مي دهد هر دو الگوي تيغه اي و لبي به هنگام توليد خيشومي تيغه اي /n/ در Vnb فعال مي شوند. بر اين اساس، همگوني خيشومي تيغه اي با همخوان انسدادي لبي در زبان فارسي فرايند مدرجي است كه ميزان آن در مرز هجا قوي و در مرز واژه در حد متوسط است. اين نتايج نظريه واجشناسي توليدي را در مورد همگوني تاييد مي كند كه بر اساس آن همگوني محل توليد همخوان ها لزوماً به معناي تغيير الگوي ساختاري بازنمود واجي نيست بلكه حاصل تعامل پيوسته اندام هاي گويايي و تغيير در زمان بندي فعاليت الگوهاي توليدي است.