بررسي كارآمدي ساختار فضايي شهري و توزيع كاربري خدماتي در شهرهاي خطي شمال ايران

Efficiency of Urban Spatial Structures and Distribution of Service Land Uses in the Linear Cities (North of Iran)

يكي از مشكلات اساسي شهرهاي كشور در دهه‌هاي اخير، توزيع ناموزون جمعيت و خدمات در بخش‌هاي مختلف شهري مي باشد. شواهد نشان مي‌دهد كه ابعاد اين مسله در شهرهاي خطي كه داراي گستردگي بيشتري هستند با توسعه فيزيكي شهرها تسريع مي‌شود.اين مقاله تلاش نموده تا كارآمدي ساختار فضايي شهر خطي فريدونكنار را در بخش مركزي مازندران در ارتباط با توزيع كاربري‌هاي خدماتي مورد مطالعه قرار دهد. تحقيق حاضر با روش تحليلي - توصيفي و با استفاده از مدل‌هاي آنتروپي شانون و نسبي به تحليل ساختار فضايي شهر فريدونكنار پرداخته است. بررسي‌ها نشان دهنده‌ي رشد پراكنده‌ي (اسپرال) فيزيكي شهر بوده در صورتي كه در 5 سال اخير نيز اين پراكندگي با فشردگي كمتري همراه بوده است. نتايج حاكي از آن است كه كاربري‌هاي خدماتي در سال 90 متعادل‌تر از سال 85 مكان‌يابي و توزيع شده اند، اين در حالي است كه توسعه‌ي مراكز تجاري در سال 90 نسبت به سال 85 به سمت فشرده شدن پيش مي رود. در نتيجه شهروندان در تامين دسترسي به خدمات و فعاليت‌هاي تجاري به لحاظ بعد مكاني و فضايي از دسترسي مطلوب تري برخوردار خواهند شد. به نظر مي‌رسد باوجود ادبيات انتقادي در باره عدم كارآمدي شهرهاي خطي، اين مطالعه موردي نشان داد كه مردم شهر با توجه به نتايج به‌دست آمده دسترسي آسان و متعادل‌تري به خدمات شهري خواهند داشت.

One of the fundamental problems of cities in recent decades has been the imbalanced distribution of urban services in different parts regarding to population in countries. Evidences show that the extent of problem is more predominant in linear cities due to their accelerated physical expansion. This paper attempts to study the efficiency of urban spatial structure of Ferydoonkenar as a linear city in the central part of Mazandaran in connection with distribution of service land uses. The methodology of the research is based on descriptive and analytical methods which applied Shannon and relative entropy to analyze spatial structure of the city. The study revealed that four districts of the city show a balanced distribution of population in all neighborhoods in 1385 and 1390. Also the findings illustrated that the city has experienced a sprawl growth with a lower compactness during the last five years. The service land uses were distributed more balanced in 1390 compared to 1385, while commercial uses are intended toward compactness from 1385 to 1390. It can be concluded that the residents of the city had an optimized access to service facilities from spatial point of view. So, it seems that despite all critiques about the inefficiency of the linear cities; this case study revealed that people will have easier and more balanced accessibility to the urban services.