بررسي مفهوم و شروط نسخ از ديدگاه آيت‌الله خويي(ره)

فقيه، اصولي و مفسر گران‌قدر معاصر، آيت‌الله خويي، در كتاب البيان، نظرياتي جامع درباره ي نسخ ارايه كرده و با استفاده از شروطي براي نسخ اصطلاحي، جز در يك مورد، ادعاي نسخ ساير آيات را قابل مناقشه برشمرده‌اند. با توجه به اين كه مفهوم نسخ در زمره ي جعل اصطلاح نبوده و داراي آثار شرعي است؛ توسعه يا تضييق مفهوم آن، تنها در پرتو مباني و ادله ي معتبر، قابل انجام است. در اين مقاله، شروط متعددي كه ايشان براي صدق نسخ قايل شده‌اند، استخراج شده است. سپس سه مبناي «صدق معناي لغوي»، «كاربردهاي روايي و قرآني» و «لوازم عقلي كلامي»، به عنوان مباني لازم براي داوري درباره ي شروط تعيين شده است. در نهايت، «وجود تعارض مستقر» و «هم‌زمان نبودن تشريع و نسخ حكم»، به عنوان شروط اصلي و در رده ي بعد، انشا بودن آيه ي منسوخ، شروط قابل قبول خواهند بود. با اين فرض، بين آرا قرآني، روايات و فتاواي فقهي تلايم برقرار خواهد شد؛ نيز بايد تصريح كرد كه منسوخ نبودن برخي آيات، در آثار فقهي اين انديشمند، انعكاس نيافته است.

Prominent contemporary Jurist and commentator, Ayatollah Khu’i opines a comprehensive theory about the Naskh in Al-Bayan. He challenges all claims of Naskh in Quran by setting some conditions, except in one case. Considering that the concept of Naskh is not an optional concept and it has religious effects, it can be expanded or restricted only with valid evidence and foundations. In this paper, his several conditions for Naskh are extracted. Then three foundations have been determined to Judge about Naskh conditions. They are: “True meaning of lexical”, “Applications in Quran and Hadith” and “rational and theological requirements”. Finally only two conditions can be considered as main conditions. They are: Serious conflict between Quran verses and Asynchronous between legislation and revocation. Subsidiary condition is that the verse must be an imperative sentence. By accepting of this comment, viewpoints of Quranic Scholars, Hadiths and Jurisprudence results can be converged. In his Jurisprudence books some of these verses are not considered as a revoked verse.