ارزيابي عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم در شرايط مختلف محيطي

The evaluation of grain yield in wheat genotypes under different environmental conditions

اين تحقيق به منظور بررسي آثار متقابل ژنوتيپ در محيط و واكنش تعداد 3 رقم و 17 لاين گندم به شرايط محيطي مختلف انجام گرديد. ژنوتيپ‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در3 منطقه (اصفهان، كرمانشاه، ورامين) كشت شدند. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه واريانس ساده براي عملكرد دانه مشخص شد كه در هر سه منطقه مورد آزمايش تفاوت معني داري بين ارقام وجود دارد. سپس با توجه به معني‌دار نبودن واريانس‌هاي خطا، تجزيه واريانس مركب براي مناطق مورد بررسي انجام شد. نتايج تجزيه واريانس مركب براي عملكرد دانه نيز نشان داد كه تفاوت معني‌داري براي اثرات ژنوتيپ، محيط و اثر متقابل ژنوتيپ در محيط وجود دارد. با توجه به معني‌دار شدن اثر متقابل ژنوتيپ در محيط براي گروه‌بندي دقيق ژنوتيپ‌ها در شرايط مختلف محيطي و تعيين پارامترهاي سازگاري و پايداري عملكرد دانه از روش‌هاي اكووالانس ريك، واريانس پايداري شوكلا و مدل ابرهارت و راسل استفاده شد. بر اساس پارامترهاي ابرهارت و راسل لاين‌‌هاي 14 و 15 داراي سازگاري عمومي مطلوبي بودند. بر مبناي روش‌‌هاي ريك و شوكلا نيز نتايج مشابهي بدست آمد و لاين‌هاي 15، 16، 19 و 6 داراي عملكرد مطلوبي بودند و سهم كم‌تري در اثر متقابل ژنوتيپ در محيط داشتند و لذا به عنوان لاين‌هاي پايدارتر شناخته شدند. همچنين ژنوتيپ‌هاي 9، 8، 7، 11 و 4 سازگاري خصوصي به محيط كرمانشاه نشان دادند.

In order to study G*E on yield of 17 wheat irrigated lines and 3 varieties in different environment under late season water stress this research was done. These genotypes were planted with an RCB design with 3 replication in three regions; Esfahan, Kermanshah and Varamin. The results combined analysis of variance for yield showed the significant differences among genotype effect, environment and G*E interaction effect as well. After stability analysis methods of Eberhart and Russell, Wricke and Shukla were used to determine the best genotypes for yield. Based on Eberhart and Russellʹs method in experiment genotypes 14 and 15 had regression coefficient near to 1 and higher grain yield was known as genotype with good adaptability to all environments. Based on Wricke and shukla stability analysis was obtained, and genotypes 19, 16, 15 and 6 were known as stable genotype.