عوامل‌موثر در تكامل نفس‌انساني از ديدگاه ملاصدرا

Effective Factors in the Perfection of the Human Soul in Mulla Sadra’s View

ملاك شرافت و تكامل در حكمت صدرايي، «وجود» و«ادراك وجود» است و اكمل، وجود اتَمّي است كه فاصله و خلوصش از عدم بيشتر باشد. ملاصدرا ذات ناطقه نفس را سكّه واحدي ميداند كه يك روي بر عالم ماده و رويي بر عالم عقول دارد؛ كمال نفس بحسب مشاركتش با بدن در ايجاد عدالت و بحسب ذات عقلانيش، رسيدن به معقولات محض و اتحاد با عقل كلي است. در اين نگاشته، پس از تحليل و شناخت تكامل نفس از ديدگاه صدرالمتالهين، به بررسي و تحليل عواملي پرداخته شده است كه نفس را از حضيض نقص به اوج كمال و سعادت سوق ميدهند. در كلام ملاصدرا، صورتهاي ادراكي با ايجاد تحولات جوهري در نفس و عبادات شرعي از طريق تلطيف درون، موجبات تكامل نفس را فراهم مي‌آورند. ملكات رفتاري در سايه تاييدات الهي و وساطت فيض ملايكه و انبيا ، عوامل ديگري هستند كه نفس را در مسير تكامل ياري مينمايند.

The criteria for nobility and perfection in Sadrian philosophy includes “existence” and the “perception of existence”. Existence is the most perfect and its distance and purity override its non-existence. Mulla Sadra regards the essence of the rational soul as a single coin with the world of matter as one of its sides and the world of intellects as the other. The perfection of the soul, because of its cooperation with the body in establishing justice and because of its rational essence, lies in attaining pure intelligible and uniting with the universal intellect. In this paper, after analyzing and explaining the perfection of the soul in Mulla Sadra’s view, the writers have examined and analyzed the factors directing the soul from the nadir of imperfection to the zenith of perfection and happiness. In Mulla Sadra’s words, perceptive forms pave the way for the perfection of the soul through creating trans-substantial changes in it as do Shar‘i worships through purifying the innermost. In the light of the divine confirmation and mediation of the emanations of angles and the prophets, behavioral habits are among the other factors that contribute to the perfection of the soul.