رواقيان در فلسفه ملاصدرا

Stoics in Mulla Sadra’s Philosophy

پيدايش و شكل‌گيري فلسفه رواقي در قرن سوم پيش از ميلاد از جمله آثار و نتايج انتشار فرهنگ يوناني در جهان آنروز بود. فيلسوفان رواقي در سه دوره مستقل و جدا از هم زيسته‌اند و در عين حال در اصول كلي با هم همفكر و همعقيده بوده‌اند. اين مكتب پس از شكل‌گيري فلسفه نوافلاطوني در قرن سوم و چهارم پس از ميلاد، تحت‌الشعاع آن قرار گرفت و توسط فيلسوفان آن نحله و از جمله خود «افلوطين» مورد نقد واقع شد. در عصر نهضت ترجمه، حكيمان مسلمان پاره‌هايي از فلسفه رواقي را دريافت كردند كه در اين ميان بنظر ميرسد بزرگترين مفسر فلسفه رواقي در ميان مسلمانان سهروردي باشد و پس از وي صدرالمتالهين شيرازي است كه در نوع آثار خود نظر و ديدگاه فيلسوفان رواقي را منعكس و شرح و تفسير كرده است. اين نوشتار كوشيده‌ است تا فلسفه رواقي از ديدگاه اين حكيم متاله را مورد بررسي و تحقيق قرار دهد و يادآور شود كه ميان تفسير فيلسوفان مسلمان از فلسفه رواقي و تفسير شارحان غربي آنان تفاوت زيادي وجود دارد كه داوري ميان اين دو نوع تفسير از فلسفه رواقي، فرصت و مجال ديگري ميطلبد.

The rise and development of Stoic philosophy in the third century BC was one of the consequences of the spread of Greek culture in the world of that period. Stoic philosophers lived in three independent periods; however, they were unanimous concerning their general principles. After the development of neo-Platonic philosophy in the third and fourth century (AD), Stoicism was pushed to the sideline and criticized by neo-Platonic philosophers including Plotinus himself. In the Translation Period, Muslim philosophers appreciated some parts of Stoic philosophy. Apparently, the most prominent interpreter of Stoic philosophy among Muslims was Suhrawardi. He was followed by Mulla Sadra, who reflected, commented on, and interpreted the theories and viewpoints of Stoic philosophers in his own works. This paper aims to examine Stoic philosophy from the viewpoint of this muta’alih (theologian) philosopher and remind that there are great differences between the interpretations of Muslim philosophers and Western commentators of this school of philosophy. However, the judgment of the soundness of these two interpretations of Stoic philosophy demands a separate study.