تبيين غايي عالم ازنگاه ارسطو و ابن‌سينا

The Teleological Explanation of the World in Aristotle and Ibn Sina

در ميان فيلسوفان باستان، ارسطو نخستين كسي است كه بطور جدي به بحث از علت غايي پرداخته است. رويكرد ارسطو در بحث از علت غايي را ميتوان رويكردي معرفت‌شناختي ناميد. وي برخلاف فيلسوفان پيش از خود در تبيين عالم هستي و رويدادهاي آن، چه عالم تحت‌القمر و چه عالم فوق‌القمر، غايت را مقدم بر علل ديگر در نظر ميگيرد. با اين حال از نظر ارسطو، غايت عالم هستي غايتي خودبنياد است و ناشي از طرحي الهي نيست، زيرا محرك اول ارسطو علت هستي‌بخش عالم نيست. ابن‌سينا نيز در آثار متعددش از علت غايي بحث كرده است. تاثير ارسطو بر ابن‌سينا را در بحث علل چهارگانه و از جمله علت غايي نميتوان منكر شد. با اينهمه رويكرد ابن‌سينا در بحث از علت غايي رويكردي وجودشناختي است تا معرفت‌شناختي. وي در تبيين عالم هستي برخلاف ارسطو، غايت عالم را ناشي از طرحي الهي ميداند نه غايتي خودبنياد.دليل اين امر آن است كه نزد ابن‌سينا عالم هستي مخلوق و مصنوع خداوند تلقي ميشود؛ از اينرو خداوند از آن جهت كه فاعل است از همان جهت هم غايت است.

From among ancient philosophers, Aristotle was the first to have a serious discussion of the final cause. We can say that he followed an epistemological approach in discussing this topic. Unlike the philosophers preceding him, Aristotle gives the priority to the final cause when explaining the world of being, whether sublunary or supralunary, and its events. Nevertheless, in his view, the end of the world of being is a self-subsistent one not originating in a Divine plan. This is because Aristotle’s first mover is not the creator of the world. Ibn Sina has also discussed the final cause in his various books. Of course, we cannot deny Aristotle’s influence over Ibn Sina regarding the discussion of the four-fold causes, including the final cause. However, Ibn Sina’s approach to the problem of final cause is ontological rather than epistemological. When explaining the world of being, unlike Aristotle, he maintains that the final cause of the world is rooted in a Divine plan and is not self-subsistent. The reason is that, according to Ibn Sina, the world of being is a creation of God; therefore, God is the final cause for the same reason that He is the efficient cause of the world.