بررسي مفاهيم مدرن در انديشه سياسي شيخ فضل‏اللّه نوري و آيت‏اللّه مصباح

A Review of Sheikh Fazlullāh Noori and Ayatollāh Misbāhʹʹs Political Thought about Modern Concepts

با شكل‏گيري سلسله قاجاريه و ورود بسياري از روشن‏فكران و نخبگان دانشگاهي به غرب در اين ايام، تعاريفي جديد از مفاهيم مدرن وارد گفتمان سياسي روشن‏فكران در داخل كشور شد. با ورود تعاريف جديدي از مقولاتي همچون قانون و قانون‏گذاري، آزادي و مساوات به ادبيات سياسي، جامعه روحانيت و علما مجبور به بيان نظرات خود در اين رابطه شدند. اين پژوهش، با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي و با بهره‏گيري از مطالعات تاريخي و كتابخانه‏اي به بررسي آرا سياسي شيخ فضل‏اللّه نوري و آيت‏اللّه مصباح در باب تعاريف جديد از مفاهيم مدرن مي‏پردازد. علت بررسي نظريات آيت‏اللّه مصباح (به‏عنوان يكي از متفكران تاثيرگذار در باب افكار سياسي انقلاب اسلامي) در كنار انديشه شيخ فضل‏اللّه اين است كه ايشان نيز به‏سان شيخ علي‏رغم حملات برخي گروه‏هاي روشنفكري، همواره بر نداي اسلام‏خواهي خود تاكيد داشته‏اند. ازاين‏رو، بررسي اين دو شخصيت در تقويت اين پژوهش و فهم مطالب مهم مي‏نمايد. مي‏توان گفت: انديشه شيخ فضل‏اللّه و آيت‏اللّه مصباح مبتني بر اسلام‏خواهي است و تفاوت‏هاي ديده شده در لحن بيان مطالب، به نوع انديشه ديني اين دو فقيه بازنمي‏گردد، بلكه با توجه به ادبيات سياسي حاكم بر هر عصر، قابل توجيه است.

New definitions of modern concepts entered into the intellectualsʹ political discourse in Iran with the establishment of the Qajar dynasty and the travel to West by many academic intellectuals and elite of the time. The entrance of new definitions of a number of subjects like law, legislation, freedom and equality into political literature has made the clerics and religious scholars express their views in this respect. Using a descriptive-analytical method and making historical-library studies, the present paper studies Sheikh Fazloll?h Noor and Ayatoll?h Misb?hʹs political views on the new definitions of modern concepts. The reason why the views of Ayatollah Misbah, one of the leading thinkers on political thoughts of Islamic republic along with the views of Sheikh Fazloll?h are investigated is that Ayatoll?h Misb?h has stressed the idea of restoration of Islam despite the harsh criticisms sparked against him by some intellectual groups. Therefore, the acquaintance with these two personalities contributes to highlighting the idea of the present research and better understanding of the main issues. We can conclude that Sheikh Fazloll?hʹs and Ayatoll?h Misb?hʹs thoughts are based on the restoration of Islam and the differences that exist in the style of treating various issues do not their suggest the sort of religious thoughts, rather, they can be justified on the grounds of the political literature of every period.