چندصدايي و چندشخصيتي در رمان پسامدرن ايران با نگاهي به رمان اسفار كاتبان از ابوتراب خسروي

Polyphony and Poly-Subjectivity in Iranian Postmodern Novel; A Study of Asfar-e Kateban by Abutorab-e Khosravi

اسفار كاتبان از ابوتراب خسروي، به اعتبار حضور صداهاي چندگانه شخصيت‌‌ها با‌هم و در‌هم، متني چندصدايي تلقي مي‏شود. چندصدايي اصطلاحي ‏است كه باختين براي اشاره به رمان‌‌هاي داستايفسكي از آن استفاده كرد، كه، در آن‌ها، شخصيت‌‌ها به گونه‏اي به مكالمه با هم مي‌‌پردازند. در رمان‌‌هاي پيشامدرن، راوي گوينده مسلط در كل متن بود كه اجازه هيچ‌‌گونه ابراز عقيده‌‌اي را به شخصيت‌‌ها نمي‌‌داد. در دوره مدرن، اين تسلط كامل راوي از بين مي‌‌رود و برابري قدرت شخصيت‌‌ها و راوي را در بيان عقايدشان شاهديم. حال در دوره پسامدرن، اين برابري به‏استقلال كامل شخصيت‌‌ها در متن بدل مي‏شود و شخصيت‌‌ها حتي گاه از راوي/ نويسنده رمان نافرماني مي‌‌كنند. به اين‏ترتيب، متن شاهد حضور آواهاي متعدد مي‏شود و، از طريق چندصدايي، سرشت متكثرگونه فضاي پسامدرنيستي را مي‌‌نماياند. حال سوال اين ‏است كه چندصدايي چگونه در متن تجسم‏ يا، به عبارتي، متنيت مي‌‌يابد. بر اين اساس، در اين مقاله، تاكيد روي بازتاب ذهنيت شخصيت‌‌ها در زبان آن‌ها‏ست. بنابراين، با بررسي تركيب و رقابت انواع متفاوت شخصيت‌‌ها و نيز حضور ديگر شخصيت‌‌ها در ذهن ‏يك شخصيت، چگونگي شكل‌‌گيري كانوني‌‌سازي درونه‌‌گيري‌‌شده و تاثير آن در ايجاد چندصدايي متن نشان داده خواهد شد. با توجه به متن‌‌هاي نمونه‌اي كه در بخش تحليل داده‌ها آورده شده، ما نه تغيير مدام زاويه ديد بلكه‏ حضور كانوني‏سازهاي چندگانه را شاهديم كه كانوني‌‌شونده‌هاي ديگر را در خود جمع مي‌كند. اين كانوني‌شونده‌ها گاهي افراد ديگري‌‌اند و گاهي خودِ ديگرِ كانوني‌ساز. بنابراين، هنگام بازگويي مطالب از زبان كانوني‌‌سازِ چندگانه، ضمير‌هاي اول‏شخص و سوم‌شخص را مي‌بينيم كه از جانب خودِ كانوني‌ساز براي اشاره به خود به‌كار مي‌رود: خودِ عيني و خودِ ذهني‌اش، يعني ضمير‌هاي «من» و «او». بدين‌ترتيب، صداهاي متفاوت تاثير زباني خود را در متن تجسم مي‌بخشند و متن، به‌‌واسطه چند‌‌شخصيتيِ حاصل از اين خودهاي متفاوت، چندصدايي‏بودن خود را متجلي مي‌سازد.

Asfar-e Kaateban by Aboutorab Khosravi is a polyphonic text in the light of the presence of associated and amalgamated various voices. Polyphony is a term that Mikhail Bakhtin used to refer to Dostoyevskyʹs works, in which characters have dialogue in some manner. By means of dialogue, characters renounce the dominance of author and they can illustrate their individuality. In Pre-Modern works, narrator was the dominant recite in the whole text which did not authorize characters to express their impressions. In Modern era, this complete dominance of narrator is suppressing and we can identify the equality of charactersʹ authority and narratorʹs authority in expressing the impressions. Nowadays in Post-Modern world, this equality converts to the complete independence of characters and even they disobey narrator. Consequently, text exemplifies the presence of numerous voices, and by means of polyphony, the polarity nature of postmodern atmosphere is illustrated. Here, a question arises that how polyphony is personified, or in other words, how polyphony is textualized. The focus of this paper is on the reflex of charactersʹ psyche in their language. Therefore, the formation of embedded focalization and its affect on making polyphony is shown through the analysis of combination and competition of different characters and the presence of other characters in the mind of a character. The analysis of selected texts demonstrates that Khosravi managed to create polyphony and poly subjectivity, and consequently, the place and role of characters in the postmodern text is indicated. And it is multi-focalizer that collects other focalized in itself. Then, focalized are sometimes other person and other self of focalizer itself. In this situation, we have first person pronoun and third person pronoun that are used by focalizer to refer to it, to its subjective and objective self; me and him / her. Therefore, different voices embody their effects in text, and the text, also manifests its polyphonic characteristic by means of poly-subjectivity, that is the resultant of these different self.