تاثير تغيير اقليم بر شوري‌زايي در پهنه هاي مركزي و شرق ايران

Impact of Climate Change on Salinization in Iran

ايران كشوري است كه در حال حاضر 34 درصد از وسعت آن را معضل شوري خاك و بيش از نيمي از آن را شرايط حاد محيطي (خشكي و كم آبي) احاطه نموده است. اين تحقيق به بررسي رابطه بين شوري خاك و عوامل اقليمي جهت تعيين اثرات تغيير اقليم بر پديده شوري‌زايي در كشور پرداخته است. در ابتدا از نقشه يك ميليونيم منابع و استعداد اراضي و داده‌هاي هواشناسي ايستگاه‌هاي سينوپتيك كشور استفاده و رابطه بين شوري خاك و پارامترهاي مختلف اقليمي با ضرايب رگرسيوني معني‌دار (بين 56/0 تا 72/0) استخراج شد. سپس به كمك اطلاعات مربوط به بارندگي، دما و تبخيرتعرق حاصله از مدل‌هاي تغيير اقليم (HadCM3) در دوره‌هاي آتي و تحت دو سناريوي مختلف (A2 و B2)، اقدام به پيش‌بيني شوري خاك در دهه‌هاي آتي شد. بر اين اساس مشخص گرديد كه در سايه تغييرات اقليمي محتمل در طي نود سال آينده، ميزان شوري متوسط خاك بين 5/1 تا 7/4 دسي زيمنس بر متر افزايش خواهد داشت. همچنين در اين تحقيق اقدام به بررسي عوامل اقليمي حاكم بر پلاياهاي واقع در فلات مركزي ايران به عنوان عرصه‌هاي طبيعي شور و مناطق شاخص در شوري‌زايي اوليه شد و به كمك اطلاعات درازمدت ايستگاههاي سينوپتيك كشور، شاخصهاي خشكي يونپ و دمارتون براي آنها محاسبه گرديد. بطور مشابه و به كمك اطلاعات مربوط به بارندگي، دما و تبخيرتعرق حاصله از مدل هاي تغيير اقليم (HadCM3)، اقدام به پيش‌بيني اين شاخص‌ها در دهه‌هاي آتي شد. نتايج اين مرحله از تحقيق نيز حاكي از اثرات معني‌دار تغيير اقليم بر حادتر شدن شرايط محيطي حاكم بر پلايا و به تبع آن افزايش شوري و وسعت اين عرصه‌ها در آينده است. نتايج اين تحقيق پيشنهادكننده اعمال استراتژي‌ها و راهكارهاي مديريتي براي مقابله با تشديد شوري‌زايي منابع خاك در آينده مي‌باشد.

Iran is now faced with salinity problems in about 34% of its area in addition to harsh conditions of climate in about half of the country. To develop correlations between soil salinity and climatic factors, 1:1000000 soil salinity map of Iran and long term meteorological data were used in this study. Mean soil salinity shows fair correlations with different climatic variables developed as simple and multiple linear regression models (R2 of 0.56 to 0.72). Since predictors of these regression-based models consisted of different climatic variables, the General Circulation Model (GCM) - derived data were found suitable to link to the models for projection of salinity in upcoming decades. Data of HadCM3 model obtained from IPCC-SRES scenarios of A2 and B2 were used for projection of monthly Tmin, Tmax, annual precipitation and evapotranspiration for the next nine decades. Predicted variables were inserted in the developed regressions to project future status of soil salinity. At country wide scale, results showed that for the upcoming 90 years, mean soil salinity may increase from 1.5 to 4.7 dS/m, based on different scenarios and time intervals. This paper also describes importance of climatic factors in generation of Iran’s main playas in addition to special hydrologic, geologic, and topographic attributes of these regions. Results of this study revealed that playa’s climate will shift to harsher conditions, as a result of climate change. This fact was confirmed via simulation of the well-known aridity indices (including De Martonne and UNEP indices) for the next nine decades. This also signals that global climate change is likely to increase salinity of the main lakes, wetlands, lagoons and playas of the country. Therefore, strategies to mitigate climate change consequences should be planned and executed, especially in agricultural lands of arid and semi-arid regions of the country.