بررسي شدت اثر معيار زمين شناسي- ژيومورفولوژي و معيار خاك بر بيابان‌زايي منطقه دشت سگزي

Investigation on intensity of geology-geomorphology and soil criteria on desertification of Segzi plain

دشت سگزي به لحاظ گستردگي و شدت فرايند بيابان‌زايي يكي از مناطق بحراني استان اصفهان محسوب مي‌شود. اين منطقه به دليل وجود مراكز صنعتي، پايگاه‌هوايي شهيد بابايي، فرودگاه بين المللي شهيد بهشتي، خطوط راه آهن، جاده ترانزيت اصفهان- بندرعباس، مراكز كشاورزي، نزديكي به شهر تاريخي اصفهان از موقعيت راهبردي خاصي برخوردار مي‌باشد؛ در نتيجه شناسايي علت اصلي پديده بيابان‌زايي، عوامل اصلي و شاخصهاي موثر كه موجبات بياباني شدن اراضي را در منطقه باعث گرديده است از اهداف مهم و اصلي اين مطالعه مي‌باشد. بدين منظور براي بررسي شدت بيابان‌زايي منطقه دشت سگزي از مدل IMDPA استفاده شد. در اين مطالعه دو معيار زمين ‌شناسي- ژيومورفولوژي و معيار خاك كه مشتمل بر 7 شاخص حساسيت سازند، كاربري اراضي و شيب براساس معيار زمين ‌شناسي- ژيومورفولوژي و بافت خاك، عمق خاك، درصد سنگ و سنگريزه و هدايت الكتريكي براي معيار خاك مورد بررسي قرار گرفت. سپس نقشه شدت بيابان‌زايي منطقه از امتيازدهي هر شاخص با كمك جدولهاي مربوطه و ميانگين هندسي آنها بدست آمد. بنابراين با توجه به ميانگين هندسي معيارها مشخص شد كه معيار خاك با ارزش عددي 4/3 و معيار زمين شناسي- ژيومورفولوژي با ارزش عددي3 در كلاس بيابان‌زايي شديد قرار دارند و درنهايت شدت بيابان‌زايي منطقه 26/3DS= بدست آمد كه نشان مي‌دهد منطقه از لحاظ بيابان‌زايي در كلاس شديد قرار دارد. تجزيه و تحليل شاخصها نشان مي‌دهد كه شاخص هدايت الكتريكي با ارزش عددي 75/3 در كلاس خيلي شديد قرار دارد كه بيشترين تاثير را در بيابان‌زايي منطقه دارد.

Segzi plain is one of the most critical areas of the province in terms of the extent and severity of desertification process. This area has a special strategic position due to the industrial centers, Shahid Babaee airport, Shahid Beheshti International Airport, railroads, transit road of Bandar Abbas- Esfahan, agricultural centers and vicinity to historical city of Esfahan. Consequently, investigation on the main cause of desertification phenomenon is the main objective of this study. Therefore, IMDPA model was used to study desertification intensity in Segzi plain. In this research, two criteria including geology – geomorphology and soil, consisting of seven indicators (sensitivity of the formation, land use, and slope based upon geology – geomorphology criterion, and soil texture, soil depth, percentage of stone and gravel, and EC based upon soil criterion) were studied. Desertification intensity map was generated by using geometric mean of criteria. With regard to the geometric mean of criteria, soil criterion, with a numerical value of 3.4, and geology – geomorphology criterion, with a numerical value of 3, were classified in severe desertification class. Finally, the severity of desertification (DS) was calculated to be 3.26 indicating that the region was in severe desertification class. Results showed that EC, with an average value of 3.75, was classified as very intense indicator and had the most impact on desertification of the region.