تاثير مديريت چراي دام بر بهبود خصوصيات خاك ها در مراتع ييلاقي چهار باغ استان گلستان

Effect of livestock grazing management on improving soil properties in Chaharbagh summer rangelands of Golestan province

چراي شديد دام، راهپيمايي و حضور مداوم آن در عرصه اكوسيستم هاي مرتعي سبب تخريب خاك مي گردد. در تحقيق حاضر ميزان اثر شدت هاي مختلف چرا بر برخي پارامترهاي خاك شامل درصد رطوبت خاك، وزن مخصوص ظاهري خاك، هدايت الكتريكي (EC)، اسيديته (pH) و درصد ذرات شن، سيلت، رس در شرايط بدون چرا، چراي متوسط و مناطق با چراي شديد (بحراني) شامل حريم روستا، حريم آغل و حريم آبشخور در مراتع چهارباغ استان گلستان مطالعه شد. پس از نمونه برداري سيستماتيك تصادفي از خاك در دو عمق (20-0 و 40-20 سانتي متر) در پنج محل و اندازه گيري آزمايشگاهي عوامل، آزمون تجزيه واريانس يك طرفه براي انجام آزمون تساوي ميانگين هاي پارامترها در سايت ها و عمق هاي مورد نظر و آزمون دانكن براي مقايسه ميانگين ها و گروه بندي آنها انجام شد. نتايج تجزيه و تحليل اين تحقيق بيانگر آن است كه چراي دام تغييرات عمده تري را در عمق اول خاك نسبت به عمق دوم ايجاد كرده است. آناليزهاي آماري نشان داد، اعمال قرق بيش از ده سال به دليل بارندگي و اقليم مناسب حاكم بر منطقه، توانسته است برخي خصوصيات خاك را در مقايسه با سايت چراي متوسط بهبود بخشد بطوريكه ميزان وزن مخصوص ظاهري عمق اول و اسيديته هر دو عمق را كاهش و درصد رطوبت عمق اول را افزايش داده و تغييري در درصد ذرات خاك نداشته است. با چشم پوشي از سايت آغل به دليل برخورداري از شرايط استثنايي خود ناشي از اضافه شدن حجم زياد فضولات در آن، هر چه تراكم دام و ميزان حضور دام در عرصه بيشتر باشد سبب افزايش وزن مخصوص ظاهري و كاهش رطوبت نگهداري عمق اول مي گردد بطوريكه حريم روستا به دليل تمركز تمامي دام هاي منطقه بيشتر دچار كاهش تنزل كيفيت خاك گشته است. خاك حريم آغل نيز با مسيله بالارفتن هدايت الكتريكي و وزن مخصوص ظاهري خاك مواجه شده است. با توجه به نتايج مربوط به منطقه كليد اگر شدت چراي منطقه در حد متوسطي باشد خصوصيات خاك مرتع نسبت به مناطق بحراني كمتر دچار تنزل كيفيت خاك مي گردد و مي تواند توليد پايداري داشته باشد. پيشنهاد مي شود به دليل نقش موثر اثبات شده قرق در منطقه از اين روش براي احياي سايت هاي با شدت چراي بالا مخصوصا حريم روستا استفاده گردد. كاهش تراكم دام در نقاط بحراني از طريق افزايش تعداد آبشخورها و محل هاي استراحت دام در عرصه نيز از ديگر روش هاي كاهش شدت تخريب سايت هاي بحراني خواهد بود.

Intensive grazing and continues trampling and presence of livestock in rangeland ecosystems can cause soil degradation. In this research the effects of various grazing intensities on some soil properties including Percent of Soil Moisture Content, Bulk Density, Electrical Conductivity (EC), pH, and Percent of Sand, Silt, Clay particles in conditions such as non-grazing area, moderate grazing and intensive grazing areas (critical area) as vicinity of village, livestock pen area and watering point area were studied in Chaharbagh rangelands of Golestan province. After soil sampling in two depth (0-20 and 20-40 cm) and each five site via random-systematic strategy of sampling and laboratorial measuring of parameters, one-way analysis of variance and Duncan test were used for testing of all parameter means equality and grouping of treatments respectively. Results of analyses demonstrate that livestock grazing has caused more changes in first depth than second depth. Statistical analyses showed that implementing of rangeland enclosure with upper than ten years can improve soil properties in comparison with moderate grazing area due to good precipitation and climate condition in this region as such enclosure has decreased soil bulk density of first soil depth and pH of two depths and has increased the moisture content of first depth and there is no changes in soil particles percents. With ignoring of pen area for facing with exceptional condition because of accumulation high amount of dung on it, as increasing grazing and livestock trampling intensity, soil bulk and soil moisture content of first depth density increases, as such, vicinity of village due to concentration of all livestock of rangeland has more undergoing in declining soil quality. The soils of pen area have faced with problems such as increasing EC and bulk density. According to the results of key area, if the grazing intensity be on a moderate level, soil properties will face less declining of soil quality than critical areas and finally it could have sustainable production. In this region, implementation of grazing exclusion due to its good proved effects is suggested for rehabitation of high grazed areas especially in vicinity of village in this area. Reducing of livestock density in critical areas through increasing amount of watering points and pen areas is of other ways of reducing destruction intensity in these sites.