معرفي رويشگاه مناسب از بين رويشگاه هاي جنگلي، اكوتون و مرتعي به عنوان منبع بذر خاك در راستاي پروژه هاي احيا پوشش گياهي (مطالعه موردي: حوزه واز)

Introducing of suitable habitats as soil seed sources for vegetation recovery(Case study: Vaz Watershed)

اين مطالعه با هدف بررسي اثر نوع رويشگاه بر روي غناي گونه اي و تراكم بانك بذر خاك و معرفي رويشگاه مناسب جهت استفاده از بانك بذر خاك آن جهت اصلاح مناطق تخريب يافته در حوزه واز (رشته كوه البرز مركزي) انجام شد. بدين صورت كه سه رويشگاه جنگلي، اكوتون و مرتعي در حوزه واز انتخاب شد و در هر رويشگاه 7 ترانسكت 100 متري به صورت عمود بر جهت شيب با فاصله 25 متر از يكديگر و در طول هر ترانسكت 10 پلات 2 متر مربعي مستقر گرديد. در هر پلات 10 تكرار نمونه خاك توسط اوگر از دو عمق 5-0 و 10-5 برداشت گرديد. سپس نمونه هاي خاك به گلخانه منتقل و در بستر حاوي ماسه استريل كشت داده شد. اين كار به مدت 6 ماه ادامه يافت و هر دو هفته يك بار بذور ظهور يافته شناسايي، شمارش و حذف شد. جهت بررسي اثر نوع رويشگاه، عمق خاك و اثر متقابل آنها بر روي غناي گونه اي و تراكم بانك بذر از آزمون GLM استفاده شد. غناي گونه اي و تراكم بانك بذر هر عمق خاك در رويشگاه هاي مختلف به صورت جداگانه با ANOVA مقايسه شد. نتايج نشان داد اثر رويشگاه و عمق خاك و همچنين اثر متقابل آنها بر روي غناي گونه اي و تراكم بذر خاك معني دار بود. در عمق سطحي به ترتيب بيشترين غناي گونه اي و تراكم بذر مربوط به محدوده اكوتون، مرتع و جنگل بود. در عمق پاييني، رويشگاه مرتعي و اكوتون به همراه يكديگر به طور معني داري داراي غناي گونه اي بيشتري نسبت به رويشگاه جنگلي بودند و بيشترين ميزان تراكم بذر مربوط به مرتع، كمترين مربوط به جنگل بود. بطور كلي به رغم اثر منفي رويشگاه جنگلي (قسمت هاي مركزي جنگل) بر روي خصوصيات بذر خاك قسمت هاي مرزي بين جنگل مرتع پناهگاه خوبي براي تشكيل بانك بذر خاك مي باشد. از طرف ديگر با توجه به تخريب خاك و پوشش گياهي در اثر فرسايش آبي و چراي دام (گاو و گوسفند) در مراتع بالادست، علاوه بر اهميت بانك بذر موجود در خاك محدوده اكوتون در حفظ ذخاير ژنتيكي از آن مي توان در احيا پوشش گياهي استفاده نمود و اقدامي بيولوژيك در راستاي حفاظت و احياي خاك منطقه انجام داد.

This study aimed to investigate the effect of habitat kind on soil seed density and richness, and finally introducing the best habitat as a soil seed source for vegetation recovery. Therefore, three habitats were selected in central Alborz viz. forest, rangeland and the ecotone between forest and rangeland. In each habitats, 7 transects perpendicular to the slope were established. Soil samples were collected along transects from 70 2*2 m plots in each habitat and for two depths: 0-5 and 5-10cm. Soil samples were then spread in green house and seedlings were identified and removed for a 6-months period. GLM, ANOVA and post hoc tests were used to study the effect of habitat kind, depth and the interactions on soil seed density and richness. The results showed that the kind of habitats, depth and interaction between habitat and depth were significantly affected on both richness and density of soil seed bank. In upper layer, the highest value of seed richness and density were related to ecotone, rangeland and forest, respectively. In deeper layer, the highest seed richness was related to rangeland and ecotone and the highest seed density was related to rangeland. In total, it can be concluded that ecotone was a suitable habitat to act as a source of soil seeds. The manager could rely on ecotone as a genetic memory and a source for introducing seeds for recovering the eroded areas particularly in rangeland.