بررسي نقش اقليم و محيط در شكل دهي فرم سازه مسكن روستايي استان فارس

A study on the effect of climate and environment on shaping the structure form of rural housing in Fars province

روستا از جمله مجتمع هاي زيستي است كه رابطه تنگاتنگي با اقليم، طبيعت، اقتصاد و خصوصيات اجتماعي و فرهنگي دارد. با توجه به روند تحولات اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و همچنين ورود تكنولوژي ساخت مسكن در كشور و به تبع آن در استان فارس در چند دهه اخير، تغييرات عظيمي در معماري مسكن روستايي اين استان ايجاد شده است. اين تغييرات به وضوح چهره روستاها را دگرگون ساخته و هويت روستايي را مخدوش كرده است. اين امر بيشتر به واسطه عدم شناخت دقيق معماري مسكن روستايي اتفاق افتاده است. بدون اغراق استان فارس به دليل برخورداري از تنوع عظيم محيطي، اجتماعي و فرهنگي از استانهايي است كه گوناگوني زيادي در معماري مسكن روستايي آن ديده مي شود. لذا شناخت معماري مسكن روستايي اين استان از اهميت بالايي برخوردار است. اين پژوهش در راستاي نيل به اين هدف به بررسي نقش اقليم و محيط در شكل دهي فرم سازه مسكن روستايي استان، پرداخته است. در پژوهش حاضر، روستاهاي استان فارس به عنوان جامعه آماري انتخاب شده و سپس با استفاده از تحليل آماري اطلاعات مراكز هواشناسي استان به روش تحليلي q-mode cluster، پهنه هاي اقليمي متمايز استان مشخص شده اند. در نهايت با روش نمونه گيري احتمالي سهميه اي، شصت روستا از پنج پهنه مختلف اقليمي به عنوان نمونه انتخاب شده و نقش اقليم و محيط در شكل دهي مسكن روستاهاي نمونه مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه واحدهاي مسكوني روستايي در گونه هاي قديمي روستاهاي نمونه از پهنه هاي مختلف استان فارس، ضمن برخورداري از تعدادي مشابهت هاي ساختاري، داراي هويت خاصي متناسب با خصوصيات اقليمي و محيطي روستا مي باشند. اين هويت، منتج از تاثير عوامل و الگوهاي معمارانه اي است كه در اين تحقيق به عنوان عوامل تاثيرگذار در شكل گيري مسكن روستايي مطالعه و معرفي شده اند. اين پژوهش، با توجه به ارايه چارچوبي جهت شناخت تاثير اقليم و محيط بر معماري مسكن روستايي، مي-تواند نقش مهمي در تدوين شاخص هاي مسكن روستايي استان فارس داشته باشد.

Rural areas are the residential and productive places that have organic relationships with natural، ecological، economical، social and cultural patterns. Meanwhile، due to the recent changes of economical، social and cultural patterns and also entrance of new technologies in Iran and hence Fars province، rural housing architecture has drastically changed. Our initial investigations revealed that as a result of such changes، the rural sense of the villages in Fars province has altered as well. However, one of the main objectives of this paper is to present the key factors affecting the rural housing architecture in Fars province. Fars is one of the provinces in Iran with a vast variety of rural architecture in its different villages. Therefore، to reach our goals، firstly، we have listed all the villages in Fars with more than 90 families which have been constructed at least fifty years ago، as our target population. Then، with SPSS software and based on the several meteorological data that were gathered from all 24 weather stations in Fars and with the q-mode cluster analysis، Fars province has been divided to five main ecological zones. Finally with the cluster sampling method، 60 villages from the initial list have been selected from those five ecological zones as our clusters. Accordingly we have analyzed the housing architecture in these villages through different methods such as direct observation، filling questioners، interviews and mapping the houses. Our investigations in those 60 sample villages have confirmed that the new housing architecture in the villages of Fars province has hardly been influenced by their traditional rural architecture. In most cases their new architecture is a bad copy of their neighbor’s urban one. This study also leads us to understand the traditional rural housing architecture in Fars province and hence has introduced some main recommendations related to their new housings. Moreover، a range of practical strategies for housing construction and preserving the identity of villages are obtained in this study. To reach such an objective، this paper will address: (1) The current condition of rural housing architecture in Fars province; (2) Some key factors affecting the rural housing architecture in different parts of Fars province; (3) Comparative analysis of housing architecture in different ecological zones of Fars province to find criteria for future designs in such zones; (4) Several guidelines for rural housing constructions; and (5) Essential readings for rural planners، architects and local and national government officers.