الگوهاي مكاني- زماني تغييرات سيماي سرزمين و توسعه شهري (مطالعه موردي: گرگان)

Tempo-spatial patterns of landscape changes and urban development (Case study of Gorgan)

سيماي سرزمين پارچيني از عناصر مختلف در يك بستر غالب كاربري- پوشش سرزمين است كه در سال هاي اخير بر كمّي كردن آن تاكيد زيادي شده است. عناصر سيماي سرزمين متفاوتند كه در اين مطالعه مناطق شهري به عنوان لكه هاي شهري و جهت شناسايي تغييرات استفاده شده است. هر منطقه شهري به عنوان لكه اي از سيماي سرزمين منطقه مورد مطالعه قرار گرفته است. در اين خصوص، الگوهاي لكه هاي شهري شهر گرگان در سال هاي 1987 و 2001 با استفاده از معيارهاي مرتبط با تعداد لكه ها، همسايگي و مجاورت لكه ها با هم و شكل لكه هاي شهري مقايسه گرديد. جهت انجام اين كار، مناطق شهري به عنوان لكه شهري در نرم افزار Fragstats وارد شده و از لحاظ معيارهاي مختلف مورد بررسي قرار گرفتند. اين بررسي نشان داد كه در طول دوره 14 ساله، الگوي توسعه شهري در شهر گرگان به سمت ايجاد لكه هاي بزرگ تر با اشكال ساده تر و با پيچيدگي كمتر سوق پيدا كرده است. به عبارتي، رشد شهري در مسير مناطق يا لكه هاي شهري گذشته بوده است. اين نتيجه در بررسي مكاني لكه هاي بزرگ (مجموعه اي از مناطق شهري پيوسته به هم) نيز قابل مشاهده است كه در آن، دو لكه بزرگ سال 1987 به واسطه رشد مناطق شهري بين آن ها به هم متصل شده و يك لكه بزرگ-تر را ايجاد نمودند. علي رغم گرايش رشد شهري به سمت مناطق گذشته و نهايتاً ايجاد لكه هاي شهري نزديك به هم، مشاهده گرديد كه اين لكه ها داراي توزيع يكنواخت در كل منطقه نيستند و داراي شكلي پراكنده اند. اين نتيجه از افزايش 1/2 برابري لكه هاي شهري طي اين دوره نيز قابل استنتاج است.

Landscape includes a mosaic of landscape elements in a context of a major land use/cover. Much emphasis has been placed on developing methods to quantify landscape patterns in recent years. Landscape elements include various types, including urban areas and patches, which were used for changeʹs identification in the current study. Any urban area has been considered a landscape patch and their patterns for the Gorgan city between the years 1987 and 2001 have been compared in this study. Number, shape and neighborhood metrics was the major groups of metrics calculated. To do so, urban areas were fed to Fargstats® Software as patches. Comparison showed that development pattern in Gorgan city has led to the creation of larger and simpler patches with and less fractal dimension during the 14-years period of our study. In fact, urban growth was shown to be adhering to the previous urban patches. This is also visible to the spatial investigation of the largest patches (a complex of continues areas), such that, for example, two large patches in 1987 had been joined because of infill. Despite the tendency of urban growth around previous urban patches and in their vicinity, patches did not show a uniform distribution in the area, rather, they were irregular. This result is confirmed by the fact that the urban area has increased 2.1 times during the study period.