بررسي تاثير عوامل موثر بر عملكرد مالياتي ايران با استفاده از داده‌هاي استاني (1388-1380)

Analysis of Factors Affecting Iran’s Tax Performance Using Provincial Panel Data (2001-2009)

بررسي عوامل موثر بر نسبت مالياتي و چگونگي افزايش آن، همواره مورد توجه دولت‌مردان و سياست‌گذاران بوده است. در قانون برنامه پنجم توسعه ماده (117) عنوان شده است كه به‌منظور قطع كامل وابستگي اعتبارات هزينه‌اي دولت به عوايد نفت و گاز به‌نحوي اقدام شود كه در پايان برنامه نسبت ماليات به توليد ناخالص داخلي حداقل به 10 درصد برسد. ازآنجاكه نتايج مطالعات انجام‌شده با داده‌هاي پانل نسبت به داده‌هاي سري زماني از اعتبار بيشتري برخوردارند، از داده‌هاي پانل استاني در اين مطالعه استفاده شده است. نتايج حاصل از برآورد مدل با داده‌هاي پانل نشان مي‌دهد كه افزايش نسبت ارزش افزوده بخش‌هاي خدمات، معدن، صنعت و ساختمان به توليد ناخالص داخلي باعث افزايش نسبت مالياتي شده است. به‌علاوه، نسبت مالياتي با افزايش ضريب جيني مناطق شهري افزايش مي‌يابد. ضرايب تمام متغيرها در سطح 95 درصد معني‌دار مي‌باشند. رابطه مستقيم بين ضريب جيني و نسبت مالياتي نشان‌دهنده تاييد اين فرضيه كوزنتس در ايران است كه: «هرچه توزيع درآمد نابرابرتر (ضريب جيني بزرگ‌تر) شود، ظرفيت مالياتي بيشتري وجود دارد و نسبت مالياتي آسان‌تر افزايش مي‌يابد.

Factors affecting the tax ratio and its increase have been always of importance to statesmen and policymakers. According to the Fifth Economic Development Plan Act, to cut the Iranian government’s dependence on oil and gas revenues, the ratio of tax to the gross domestic product (GDP) should be at least 10 percent by the end of the plan (2015). Since result of study of panel data is more creditable than time series regression, provincial panel data have been used in this study. Findings obtained through panel data model indicate that increased ratio of the added value of service, mine, industry, and construction sectors to GDP, will increase tax ratio. In addition, tax ratio increases with any parallel rise in Gini coefficient for urban areas. Coefficient of all variables is meaningful at 95-percent level. There is a direct relationship between Gini coefficient and tax ratio which confirms Kuznets theory in Iran. Therefore, the more unequal is income distribution (the higher Gini coefficient is), there will be higher tax capacity and tax ratio can increase more easily.