نگاهي به تفاوت خيال و تخيّل در فتوحات مكيه ابن‌عربي

A Study of the Difference between Imagining and Imagination in Ibn Arabi’s Meccan Illuminations

يكي از شاخه‌هاي مهم در مسايل فلسفي، مباحث انسان‌شناسي است كه در آن‌ بحث از قواي ادراكي ظاهري و باطني آدمي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. «خيال» و «متخيله» نام دو قوه ادراكي باطني در انسان هستند. جمهور حكما ، خيال را به‌عنوان خزانه حسّ مشترك، پذيرنده و منفعل و متخيّله را از آن‌جهت كه به تركيب و تفصيل صور مي‌پردازد، فعّال مي‌دانند. " ابن‌عربي" با حفظ نقش منفعل خيال به‌عنوان مجمعي براي حواس، از خيال خلاق و فعّال سخن مي‌گويد. نزد او خيال، ارض حقيقت و موطن جمع اضداد است. او خيال را از آن جهت كه خلاق است، شبيه‌ترين موجودات به خداوند مي‌داند. او در بسياري موارد نيز خيال و تخيّل را به‌صورت مترادف به‌كار مي‌برد، ولي اين به معناي انكار تمايز ميان اين دو ادراك نخواهد بود. تشبيه تمايز ميان خيال و تخيّل به عصاي "موسي" و كار ساحران، بحث از خطاي در خيال و سخن از تخيّل به‌عنوان امري غيرواقعي و موهوم از جمله مواردي است كه در تمييز اين دو عرصه كارآمد‌اند.

As one of the important branches of philosophy, anthropology mainly discusses mankind’s internal and external perceptions. Imagination (al-khy?l) and imagining (al-takhayyol) are part of mankind’s internal perceptions. The majority of philosophers consider imagination to be passive and imagining active. While believing in passive imagination as the nest of senses, Ibn Arabi puts forward the idea of active imagination as the homeland of truth and collection of paradoxes and, thus, the most similar being to God. In many cases, he uses imagination and imagining synonymously. However, this does not mean that they are not different. Comparing imagination to the cane of Moses and imagination to the magic of sorcerers, discussing the errors of imagination and believing in imagining as an illusory affair help one to distinguish between them