زمان: ابن سينا،ارسطو، دو ديدگاه يا يكي؟

Time: Avicenna, Aristotle; Two Perspectives or One?

مبحث زمان از مباحثي است كه از قديم الايام و از فلاسفه ي يونان تا كنون همواره مورد توجه قرار داشته است. معلم اول، ارسطو به طور خاص درباره ي اين مبحث در كتاب طبيعيات مطالبي را بيان نموده است. آرا و نظريات ارسطو در آثار شيخ الرييس بوعلي سينا نيز بازتاب داشته، تا آنجا كه سيوالات و مباحث بسياري پيرامون اين مطلب به چشم مي خورد كه آيا ابوعلي سينا به عنوان شارح ارسطو فقط آرا و نظريات استاد را بازتاب نموده و يا آنكه علاوه بر شرح اين آرا ، خود نيز نظرياتي بديع و نو داشته است. هدف اين نوشتار، مطالعه پيرامون اين دغدغه ها و مباحث مي باشد. مقاله به طور اجمال نظريات انديشمندان مسلمان كه براين باورند آرا ابن سينا اساسا با ارسطو تفاوتي نداشته است، را ارايه نموده و سپس به بحث پيرامون نظرياتي مي پردازد كه براساس آن گفته مي شود گرچه ابن سينا به عنوان شارح ارسطو در همان ساختار وچهارچوب مطالب خود را ارايه نموده اما نكات و دقت نظرهاي ارزشمند او سبب رجحان و تمايز نظريات او بر ارسطو گرديده است. نوشتار حاضر حداقل دو نمونه از تفاوت هاي دو فيلسوف را نمايان مي سازد. مبحث نخست پيرامون آنكه آيا به راستي زمان مفهومي مشتق از حركت بوده و تنها راه شناخت زمان از طريق حركت ميسر است؟ و يا آنكه مي توان زمان را از دو حيث بررسي نمود؛ از حيثي مشتق از حركت بوده و از حيثي قايم بالذات مي باشد. مبحث دوم آنكه آيا زمان مفهوم متصل است و يا آنكه آنرا مي توان از حيثي متصل و از حيثي داراي اجزا درنظر آورد؟

The concept of time, its existence, ontology, and epistemology are considered as a pivotal philosophical issue from the ancient Greek time up to now. Aristotle explicitly deals with this subject. His notion of time can be also seen in Avicenna’s writings. This point have arisen many questions and discussions concerning that whether Avicenna as a commentator of Aristotle simply narrates Aristotle’s view, or he elaborates and develops Aristotle’s idea and presents his own view. The aim of this paper is to study this issue and discuss about the viewpoints of some Muslim scholars who believe that Avicenna’s idea is not fundamentally different from that of Aristotle. In addition, we study the viewpoints of those who believe that although Avicenna uses the same structure as Aristotle did, his specific considerations make his theory of time distinctive. The paper elaborates that, in some senses, there are at least two differences between these two philosophers: regarding the derivative / non-derivative conceptions of time, and regarding the divisibility / indivisibility of time.