بررسي نحوي و كار‏برد‏شناختي ساخت‌هاي اسنادي‏شده در زبان فارسي بر‏اساس دستور نقش و ارجاع

A Syntactic and Pragmatic Study of Cleft Constructions in Persian: An RRG Analysis

در اين نوشتار، جمله‏هاي اسنادي‏شده در زبان فارسي را در‏چهار‏چوب نظريه‏اي نقش‏گرا، به‏لحاظ نحوي و كار‏برد‏شناختي بررسي كرده‏ايم. هدف از نگارش اين مقاله، از يك سو، تبيين ويژگي‌هاي نحوي جمله‏هاي اسنادي‏شده در‏چهار‏چوب دستور نقش و ارجاع، و از سوي ديگر، يافتن ارتباط بخش ساخت اطلاع و به‏ويژه ساخت كانون اين نظريه در استفاده از اين‏گونه جمله‏ها و نيز پي‏بردن به عوامل مختلف اطلاعي در به‏كار‏گيري آن‌هاست. بدين منظور، داده‌هاي عيني گفتاري را در زبان فارسي معاصر، از راديو، تلويزيون، مكالمه‏هاي روزمره و داده‌هاي نوشتاري را از روزنامه‌ها و رمان‌ها جمع‌آوري كرده و با توجه به مباني نظري تحقيق، آن‏ها را تحليل كرده‏ايم. مطالعه داده‌ها نشان مي‌دهد كه در فرافكني سازه‌اي، ضمير اسنادي، به‏عنوان گروه اسمي موضوع و سازه اسنادي‏شده، به‏عنوان هسته محمولي و فعل «بودن» به‏صورت فعل اسنادي ظاهر مي‌شود و بند پيرو نسبت‏به مركز اصلي، در حاشيه قرار مي‌گيرد. از‏نظر ساخت اطلاع و كانون نيز مشخص شد كه در اين ساخت‌ها، سازه اسنادي‏شده، داراي ساخت كانوني محدود بي‌ابهام است و ساخت‌هاي اسنادي، قالب نحوي خاص خود را دارند و در گنجينه نحوي ذخيره مي‌شوند. در‏نهايت، بررسي اين ساخت‌ها نشان مي‏دهد كه علاوه‏بر تاكيد، عواملي همچون تقابل و پرسش و پاسخ، در فرايند اسنادي‏شدن موثرند.

Abstract In this paper, cleft constructions are examined within the framework of Role and Reference Grammar that links the syntactic, semantic and pragmatic characteristics of the construction. In other words, on the one hand this paper intends to explain the syntactic properties of the cleft sentences according to this theory of grammar; and on the other hand, it tries to find the relationship between information structure, particularly focus structure and the use of these sentences. The study also tries to figure out the various information reasons for using cleft constructions. Thus, the spoken data are collected from TV, radio and daily conversations and the written ones are obtained from novels and newspapers to be analyzed with respect to the theoretical basis of the project. The findings show that cleft pronoun and the clefted constituent appear as a noun phrase argument and a pragmatic predicate in the constituent projection respectively; and the copular verb shows up as an auxiliary verb, and the cleft clause is peripheral to the matrix core. Moreover, considering the information and focus structure, the cleft sentences have unambiguous focus structures which are stored with their syntactic template in the syntactic inventory. Finally, through a study of the cleft constructions, it is observed that setting emphasis aside, other reasons such as contrast, question-answer and known facts influence clefting.