بررسي شيوع مصرف سيگار و برخي از عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان شهر زنجان در سال تحصيلي 91-1390

A Survey of Smoking Prevalence and Related Risk Factors among Zanjan Students in 2011-2012

زمينه و هدف: سن آغاز مصرف سيگار هم در كشورهاي توسعه يافته و هم در حال توسعه رو به كاهش است. هدف اين مطالعه برآورد شيوع مراحل مصرف سيگار در نمونه‌اي از دانش آموزان دبيرستاني شهر زنجان و بررسي عوامل مرتبط با آن بود. روش بررسي: از بين دانش آموزان دبيرستاني شهر زنجان در سال تحصيلي 91-1390، نمونه‌اي با حجم 1064 نفر به روش نمونه‌گيري چند مرحله‌اي تصادفي انتخاب شد. براي جمع‌آوري داده‌ها پرسشنامه استاندارد خود ايفا به كار رفت كه شامل اطلاعات جمعيت شناختي، مصرف سيگار، عوامل رواني، اجتماعي و آشنايي با برخي داروها بود. براي بررسي عوامل مختلف با مصرف سيگار، مدل رگرسيون لوجستيك دوحالته به كار رفت. يافته‌ها: از 352 دانش آموزي كه مصرف سيگار را گزارش كرده بودند، 242 (4/23 درصد) نفر سيگار آزموده و 112 (8/10 درصد) نفر به عنوان سيگاري فعال طبقه بندي شدند. تحليل چند متغيره به‌وسيله‌ي مدل رگرسيون لوجستيك نشان داد كه افزايش سن (نسبت شانس 20/1)، رفتار خطرپذير (نسبت شانس 83/1)، آشنايي با داروي ترامادول (نسبت شانس 19/2)، اعتماد به نفس پايين (نسبت شانس 07/1)، نگرش مثبت به سيگار (نسبت شانس 15/1)، تفكر مثبت به سيگار (نسبت شانس 07/1) و داشتن دوست سيگاري (نسبت شانس 94/1) با مصرف سيگار در ارتباط است. نتيجه گيري: نتايج نشان داد كه شيوع مراحل مختلف مصرف سيگار در دانش آموزان دبيرستاني شهر زنجان نسبت به مطالعات مشابه با پرسشنامه كاملا يكسان در استان هاي ديگر، بيشتر است و عواملي چون آشنايي با داروي ترامادول و داشتن دوست سيگاري، بيش از ساير متغيرها با مصرف سيگار در ارتباط است. توجه بيشتري به بازار غيرمجاز داروها و آموزش برمبناي مدرسه ممكن است در كنترل مصرف دخانيات موثر باشد. واژگان كليدي: سيگار كشيدن، دانش آموزان، عوامل خطر، زنجان

Background and Objective: The age of smoking is declining in the developed and developing countries. The aim of this study was to estimate the prevalence of smoking stages in a sample of high school students in Zanjan and assessing its related risk factors. Materials and Methods: Among the high school students in the academic year 2011-2012, a sample size of 1,064 subjects was selected by random multistage sampling. Data was gathered through standard self administered questionnaire including questions about demographical, socio-economical, psychological characteristics, smoking behavior and familiarity with various drugs. Binary logistic regression was used for assessing relationship between smoking and related factors. Results: Out of 354 (34.2%) students who reported smoking, 242 (23.4%) were classified as experimenters and 112 (10.8%) as regular smokers. The multivariate analysis by logistic regression shows that older age (OR=1.20), risk taking behaviors (OR=1.83), familiarity with Tramadol (OR=2.19), lower self-esteem (OR=1.07), positive attitude to smoking (OR=1.15), positive thinking about smoking (OR=1.07), and having friends who smoke (OR=1.94) associated with smoking. Conclusion: Results show that the prevalence of different stages of smoking among high school students in Zanjan is high compared to the studies with similar questionnaire reported from other provinces of Iran. Familiarity with Tramadol and having smoker friend/s had high association with smoking. More attention to the school base education may be effective in improvement of smoking control among high school students. Keywords: Smoking, Students, Risk factors, Zanjan