راهكار متمايز ملاصدرا از ابن‌سينا در رفع «اجتماع دو مقوله» در وجود ذهني و كارايي آن

The Mulla Sadra’s Distinct Solution from Ibn Sina’s on Resolving Co-existence of Two Categories in Mental Existence and Its Efficiency

ارسطو، علي رغم اين‌كه «كلي جواهر» را جوهر دانسته است، علم را عرض مي‌داند. اين امر اين پرسش را رقم زده است كه «كلي جوهر» چگونه مي‌تواند در عين جوهر بودن، عرض باشد؟ ابن‌سينا در پاسخ، موضوع گزاره مورد نزاع را از «صورت ذهني جوهر» به «ماهيت جوهر» تغيير داده است، تا صدق آن را در قالب حمل شايع صناعي بالذات تضمين نمايد. ملاصدرا با توجه به اين تغيير و نقد ابن سينا، راه چاره را در طرح حمل اولي ذاتي دانسته است. با بررسي راهكار ابن‌سينا و ملاصدرا مي توان به خوبي ضرورت طرح تمايز «حملين» به وسيله ملاصدرا را دريافت. همچنين مي‌توان به خوبي پي برد كه راه‌حل‌هاي ايشان علي رغم ادعاي قوام صفري يكسان نيست. و نيز نمي‌توان آن گونه كه فلاحي مي‌گويد راهكار ملاصدرا مبني بر تمايز حملين را ناكارآمد دانست، اگرچه اين راهكار تنها پاسخگوي بخشي از معضل پديدآمده است.

Although Aristotle has considered the “universal substance” as a substance, he introduced knowledge as an accident. The question then arises as to whether a “universal substance”, whereas it is a substance, can be an accident. Answering the question, Ibn Sina has changed the subject of the dispute from “mental substance” to “quiddity of substance”, so that he could guarantee its truth in the form of an “essential artificial common predication” (haml shaye sana’i be-al-dhdhat). Considering this change and criticizing Ibn Sina, Mulla Sadra has posed “essential primary predication” (haml awwali dhdhati) as a solution. By considering these two solutions, the necessity of posing essential primary predication by Sadra can be understood. It also can be well realized that their solutions, despite Qawam Safari’s claim, are not the same, and Sadra’s solution cannot be seen as inefficient, as Fallahi says, although it can only solves some part of the problem.