قبض فقه و بسط علم

خلاصه انسان مسلمان كه براساس آيين اسلام به زندگي خود سامان مي دهد، نمي تواند نسبت به دست‌آوردهاي دانش بشري بي تفاوت بوده و يا آنها را ناديده انگارد. از اين رو براي او اهميت دارد كه بداند چه پرسشهايي را بايد به كمك علم پاسخ دهد. براي اين مرزبندي به عوامل متعددي را بايد در نظر گرفت كه از مهمترين آنها شيوه «شناخت موضوعات» است، زيرا هر چند فقه به «بيان احكام» مي پردازد ولي احكام تابع موضوعاتند و هرگونه تغييري در شناخت از موضوعات، مي‌تواند به تغييرحكم بيانجامد. به عنوان مثال تشريح جسد اگر مصداق «هتك حرمت» شمرده شود قهرا حكم آن «حرمت» است ولي اگر اين عنوان بر آن انطباق پيدا كند اين حرمت هم منتفي خواهد شد. براي شناخت «موضوعات» بايد كساني كه از تخصص و تبحر لازم برخوردارند، نظر دهند و در اين مرحله نمي‌توان به سراغ فقه رفت. از اين رو بايد پذيرفت كه شناخت موضوعات، علي الاصول خارج از دانش فقه قرارداشته و بايد با استفاده از دانش بشري و از آنجمله پزشكي انجام گيرد. بر اين اساس از يك سو «فقه» در قلمرو خاص خود استقرار مي يابد و از سوي ديگر «علم» هم در قلمرو خود مجال مانور و پويايي خواهد داشت. كليدواژه‌ها: فقه – حكم – علم – موضوع – تقليد