مطالعه‌ي پايداري بوم شناختي نظام زراعي گندم در شهرستان تربت جام

Study of Ecological Sustainability of the Wheat in the City of Torbat-E-Jam

چكيده اين تحقيق به منظور تدوين شاخصي براي كمي كردن ميزان پايداري بوم شناختي نظام كشاورزي گندم در شهرستان تربت جام در سال 1389 انجام شد. اطلاعات مربوط به اين نظام كشاورزي شامل سنجه هاي اجتماعي-اقتصاي، كود و مواد شيميايي، توليد محصولات زراعي و دامي، مديريت بقاياي گياهي، آب و آبياري، تنوع گونه‌اي كشاورزي، شخم و مكانيزاسيون و مديريت علف‌هاي هرز بود. ميانگين امتياز شاخص پايداري در اين نظام 5/62 بود. در ميان سنجه هاي مورد مطالعه، توليد محصولات دامي، مديريت علف‌هاي هرز، مديريت بقاياي گياهي و تنوع گونه اي كشاورزي به ترتيب با 88/0 ، 64/2، 92/3 و 6/44 درصد، پايين ترين امتياز را داشتند. نتايج رگرسيون گام به گام پس رونده نشان داد كه مهم ترين عوامل تعيين كننده شاخص پايداري در اين نظام زراعي، عملكرد گندم، سطح زير كشت گندم، درآمد زراعي، دسترسي به نهاده ها، دسترسي به وام، تنوع آفت كش هاي شيميايي، تنوع گونه اي زراعي و دسترسي به كارشناسان و مروجان بوده است. بررسي نقاط بحراني اين نظام نشان داد كه براي بهبود پايداري آن،آموزش كشاورزان، اصلاح مديريت توليد محصول، مديريت منابع آب و كمك به ثبات اقتصادي كشاورزان از اولويت برخوردار هستند.

Abstract This research was conducted to compile an index for quantifying ecological sustainability of wheat farming system in the city of Torbat-e-Jam in 2010. Sustainability indices include social–economical indices, fertilizer and chemicals, crops and livestock production, crop residue management, irrigation water, diversity of agricultural systems, mechanization, tillage and weed management were studied. Average score of sustainability of the system was 62.5.Among the studied indices, livestock production, weed management, crop residue management, and diversity of agricultural species, with 0.88, 2.64, 3.92 and 44.6, respectively, had the lowest score. The stepwise regression results showed that the most important determinants of sustainability in the wheat farming system, were area under cultivation of wheat, wheat crop income, accessibility to inputs and loans, diversity of chemical pesticides, diversity of crop species, and accessibility to experts and advocates. Critical points of this system showed that to improve its sustainability, training of farmers, improved crop management, water resource management and economic stability to farmers had priority.