پراكندگي و برخي ويژگي‌هاي بيولوژيكي سويه‌هاي گندم و جو ويروس كوتولگي گندم در ايران*

DISTRIBUTION AND PARTIAL BIOLOGICAL CHARACTERIZATION OF WHEAT AND BARLEY STRAINS OF WHEAT DWARF VIRUS IN IRAN*

بيماري هاي كوتولگي و زردي در غلات كه توسط ويروس هاي گروه كوتولگي زرد جو (BYDV)، كوتولگي زرد غلات (CYDV) و ويروس كوتولگي گندم ((WDV ايجاد مي شوند خسارت زيادي به اين محصولات در ايران وارد مي نمايند. حداقل دو سويه از WDV، سويه جو (WDV-B) و سويه گندم (WDV-W)، گزارش شده اند. در اين مطالعه پراكنش سويه‌هاي WDV در مزارع غلات ايران مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور از مزارع گندم و جو در سه استان چهارمحال و بختياري، فارس و يزد طي سال هاي 1389-1388 نمونه برداري انجام شد. در مورد اين نمونه‌ها و نمونه‌هاي مربوط به سال هاي 1385- 1384، از چند استان ديگر، مراحل استخراج دي ان اي ويروس، آزمون PCR با آغازگرهاي اختصاصي در سطح سويه و تعيين ترادف انجام شد. بررسي ها نشان داد كه اين ويروس در تمام مناطق نمونه برداري شده وجود دارد. از 270 نمونه با علايم كوتولگي و زردي 155 نمونه به WDV آلوده بودند كه از بين آنها 85 نمونه (55درصد) آلوده به WDV-W و 70 نمونه (45 درصد) آلوده به WDV-B بودند. نتايج اين بررسي نشان داد كه در شرايط طبيعي WDV-W علاوه بر گندم، جو را نيز آلوده مي كند اما WDV-B به طور طبيعي تنها از جو آلوده جدا مي شود. بنابراين هر دو سويه WDV همراه با ويروس هاي گروه BYDV از عوامل اصلي ايجادكننده زردي و كوتولگي در مزارع غلات ايران هستند. با توجه به پراكنش وسيع WDV در مناطق مختلف كشور، انتقال آن توسط زنجرك به گياهان گندم و جو به اثبات رسيد. شناسايي ناقل WDV با توجه به شكل اندام تناسلي جنس نر انجام شد و گونه Psammotettix alienus به عنوان ناقل WDV در ايران معرفي شد.

Barley yellow dwarf viruses (BYDVs), Cereal yellow dwarf virus (CYDV) and Wheat dwarf virus (WDV) are the causes of dwarfing and yellowing in small grain cereal crops in Iran. WDV consists of at least two strains each adapted to wheat (WDV-W) or barley (WDV-B). In this research, the distribution and genetic variation of WDV-B and WDV-W isolates in Iran were investigated. Infected barley and wheat plants showing dwarfing and yellowing symptoms were collected from cereal fields of Chahar Mahal and Bakhtiari, Fars, and Yazd provinces during 2009-2010 and from other provinces in 2004-226 growing seasons. These samples were subjected to DNA extraction, PCR, and sequencing, using specific WDV primers at species and strain levels. Results showed that WDV was detected in 155 of 270 samples. WDV-W and WDV-B accounted for 55% and 45% of WDV positive samples, respectively. While WDV-B was only isolated from naturally infected barley plants, isolates of WDV-W was isolated from both wheat and barley. The results of this study indicated that in addition to BYDVs, WDV is a major component of yellows complex in cereal fields in Iran. WDV was transmitted from wheat and barley infected plants to healthy plants using leafhoppers collected from cereal fields and reared on plants in the greenhouse. Morphological characteristics especially those of male genitalia indicated that Psammotettix alienus is the WDV vector in Iran.