فرانظريه‌پردازي در علوم اجتماعي

Metatheorizing in social sciences

مفهوم و فرانظريه‌پردازي در ادبيات علوم اجتماعي، تحت عناوين مختلفي هم چون فراجامعه‌شناسي، جامعه‌شناسي بازانديشانه و جامعه‌شناسيِ جامعه‌شناسي ظهور پيدا كرده است. هدف اين مقاله، معرفي و تحليل فرانظريه‌پردازي جامعه‌شناختي است. اين مقاله بر اساس مطالعه‌ي كارهاي هواداران عمده‌ي فرانظريه و نيز بحث‌هاي انتقادي مخالفان آن تنظيم شده است. مقاله با بررسي تعاريف فرانظريه و سپس ارايه‌ي تعريفي مشخص از آن آغاز نموده، در ادامه به رابطه‌ي آن با مفهوم بازانديشي پرداخته و در نهايت سودمندي‌هاي فرانظريه‌پردازي و هم چنين انتقادات وارده بر آن را مطرح مي‌كند. بسياري ازجامعه‌شناسان و نظريه‌پردازان بر لزوم پيشرفت و توسعه نظريه‌ي اجتماعي تاكيد كرده‌اند. از آن جا كه فرانظريه‌پردازي گام موثري در غني‌تر ساختن نظريه‌ها است، بايستي به اين حوزه توجه بيشتري معطوف گردد.

The concept of metatheory in the social sciences literature has emerged under various labels such as meta-sociology, reflexive sociology, and sociology of sociology. The purpose of this paper is to introduce and analyze sociological metatheory. This paper is based on the study of the major works of metatheory proponents and critical discussions of its opponents. The paper reviews meta-theory definitions and provides a clear definition of it. Also, the relationship of metatheory with the concept of reflexivity is considered and the benefits of metatheory and criticisms against it are raised. Many sociologists and theorists have stressed the need for the development of social theory. Since metatheory is an effective step in enriching theories, more attention should be devoted to this area.