بررسي تنوع ژنتيكي و گروه‌بندي ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم با استفاده از تجزيه و تحليل‌هاي چندمتغيره

Investigating genetic diversity and classification of diverse wheatgenotypes using multivariate analysis methods

اين تحقيق به منظور بررسي و ارزيابي تنوع فنوتيپي و ژنتيكي در جمعيتي متشكل از 94 لاين‌ دبل‌هاپلوييد، والدين و 5 رقم بومي ايراني گندم نان (Triticum aestivum L.) انجام گرديد. سيزده صفت زراعي و مورفولوژيك شامل عملكرد دانه در واحد سطح، شاخص برداشت، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تراكم سنبلچه، وزن صد دانه، تعداد پنجه كل، تعداد پنجه بارور، تعداد پنجه نابارور، طول و عرض برگ پرچم، ارتفاع بوته و تعداد گره طي 4 سال زراعي (1388-1385) در شرايط مزرعه در قالب طرح‌هاي مستطيل لاتيس سه‌گانه بررسي گرديد. نتايج حاصل از تجزيه تشخيص متعارف (CDA) نشان داد كه دو متغير (مولفه) متعارف معني‌دار بوده و متغير متعارف اول ‌كه شامل صفات تعداد دانه در سنبله (68/0)، تعداد پنجه(19/0-)، تراكم سنبلچه (40/0-)، وزن صددانه (33/0)، طول سنبله (30/0)، تعداد پنجه‌بارور (19/0-) و عملكرد دانه (27/0) بود، بيشترين نقش (85/0) را در تفكيك ارقام داشت زيرا اين صفات بيشترين ضرايب را (صرفنظر از علامت) در تابع يك داشتند. همچنين متغيرهاي متعارفي كه نقش مهمي داشتند در گروه‌بندي ارقام به زيرگروه‌ها استفاده گرديدند. تجزيه خوشه‌اي نيز تقريباً در تاييد نتايج تشخيص متعارف، ارقام را به گروه‌هاي مشابه تفكيك نمود. در اين تحقيق، تجزيه تشخيص متعارف در بررسي تنوع ژنتيكي صفات زراعي كه بهترين توصيف را از تنوع بين ارقام داشتند، موثرتر از روش‌هاي تجزيه خوشه‌اي و مولفه‌هاي اصلي واقع گرديد.

This experiment was conducted to investigate and evaluate the phenotypic and genotypic diversity of a population including of 94 doubled-haploids lines, their parents and five Iranian local bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars. Thirteen agronomic and morphologic traits were recorded including; grain yield per unit area, harvest index, spike length, seed number per spike, spikelet density, total tiller number, fertile & infertile tiller number, flag leaf length & width, plant height and number of node during four cultivation years (2006-2009) at field conditions using lattice design. The results of canonical discriminate analysis (CDA) showed that two canonical variables (components) were significant, where the 1st canonical variables including; seed number per spike(0.68), tiller number(-0.19), spikelet density(-0.4), 100 grain weight(0.33), spike length(0.3), fertile tiller number(-0.19) and grain yield(0.27), had a great contribution(0.85) in fractionating the cultivars because these trait had the most coefficients of function 1(irrespective to related sign). Moreover, the canonical factors which had important role classify were used to the groups. Cluster analysis could also categorize the cultivars in accordance to the results of CDA. In this study, the CDA has been effectively utilized to investigate genetic diversity of agronomic traits, which had the best interpretation of traits of diversity among cultivars.