جمع‌آوري بذر و شناسايي مراكز تنوع ذخاير ژنتيكي جنس شبدر در ايران

Seed collection and centers of diversity of Trifoliumgenetic resources in Iran

اين تحقيق به منظور حفاظت و بهره‌برداري پايدار از منابع ژنتيكي جنس شبدر (Trifolium L.) انجام گرديد. مجموعا تعداد 1333 توده شبدر از 32 گونه در 27 استان كشور برطبق دستورالعمل‌‌هاي استاندارد IPGRI جمع‌آوري شدند. مواد جمع‌آوري شده در دو شرايط ميان مدت و بلند مدت در بانك ژن گياهي ملي ايران حفاظت مي‌شوند. آماره‌هاي تمايل به مركز و پراكندگي 26 ويژ‌گي مكان‌ جمع‌آوري نمونه‌ها برآورد گرديد. بيشترين تعداد جمع‌آوري شده به ترتيب با 214، 188 و 142 توده در گونه‌‌هاي T. pratense L.، T. repens L. و T. resupinatum L. جمع‌آوري شد. پراكنش گونه‌‌هاي جمع‌آوري شده از ارتفاع 21- متر در شهرستان نوشهر تا ارتفاع 2850 متري سطح دريا در شهرستان‌هاي مرند و اروميه تغيير داشت. نتايج نشان داد، چراي مفرط و تهديدات طبيعي مهم‌ترين عوامل موثر در فرسايش ژنتيكي خويشاوندان وحشي شبدر در كشور هستند. از طرفي در حال حاضر زراعت عامل موثري در فرسايش ژنتيكي توده‌‌هاي بومي اين گياه به دليل تاكيد اكثر كشاورزان بر حفظ و استفاده توده‌‌هاي بومي‌شان نمي‌باشد. نمونه‌‌هاي بسيار كمي از مناطقي با شوري متوسط تا بالا از گونه‌‌هاي شبدر قرمز، شبدر ايراني و سفيد جمع‌آوري شدند. بر اساس پراكنش گونه‌‌هاي شبدر، منطقه غرب و شمال غرب كشور به‌عنوان يكي از مراكز تنوع ژنتيكي اوليه شبدر در ايران مشخص گرديد.

This study was conducted in order to sustainable conservation and utilization of Trifolium genetic resources. A total of 1333 accessions of Trifolium under 32 species from 27 provinces were collected according to IPGRI descriptors. Collected germplasms are conserved in mid- and long-term conservation at National Plant Gene Bank of Iran. Statistical parameters of tendency to center and dispersion were estimated for 26 characters of samples collection site. The most collected germplasm related to T. pretense L., T. repens L. and T. resupinatum L. with 214, 188, and 142 accessions, respectively. Altitude related distribution of collection sites were differed from -21 m in Noshahar to 2850 m in Orumieh and Marand. The results revealed that over grazing and natural erosion were as the most important factors resulted in genetic erosion of Trifolium genetic resources in Iran. Whereas agriculture was not an effective factor on genetic erosion of clover landraces, because the farmers prefere to conserve their landraces. A few numbers of T. pretense, T. repens and T. resupinatum accessions were collected from saline sites. Distribution of clover species showed that West and North-West of the country could be considered as primary centers of clover genetic diversity in Iran.