ارزيابي مزرعه‌اي مقاومت نسبي و روابط بين اجزاي مقاومت به بيماري زنگ زرد در ژرم‌پلاسم گندم نان

Evaluation of Field Based Partial Resistance and Relationship Between Resistance Components of Bread Wheat Germplasm to Yellow Rust

مقاومت 72 ژنوتيپ از كلكسيون گندم بانك ژن گياهي ملي ايران در مزرعه نسبت به بيماري زنگ زرد در سال زراعي 85-1384 در ساري و كرج مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش در هر دو ناحيه در قالب طرح آگمنت اجرا شد و صفات تيپ آلودگي، شدت بيماري، سطح زير منحني توسعه بيماري (AUDPC) و ضريب آلودگي در سه نوبت به فاصله هفت روز يادداشت‌برداري شد. براساس نتايج آزمون t ، دو كانون آلودگي از نظر شدت بيماري (در ارزيابي اول و سوم)، نرخ آلودگي (اول، دوم و كل) ضريب آلودگي (اول و سوم) و AUDPC (دوم و كل) داراي اختلاف معني‌دار بودند. در هر دو ناحيه، انحراف استاندارد صفات مقاومت با گذشت زمان افزايش نشان داد. در تجزيه خوشه‌اي اجزاي مقاومت، صفت AUDPC در هر دو ناحيه ساري و كرج، در گروهي متمايز از ساير اجزاي مقاومت قرار گرفت. تجزيه رگرسيون، ارتباط قوي صفت AUDPC با شدت بيماري، تيپ آلودگي و ضريب آلودگي را در هر دو ناحيه نشان داد. صفت نرخ آلودگي در مجموع در دو كانون آلودگي، وراثت‌پذيري عمومي بالاتري نسبت به ساير اجزاي مقاومت داشت. نتايج آزمون مانتل براي تطابق ماتريس فاصله نمونه‌ها مبتني بر اجزاي مقاومت در دو ناحيه، به همراه ساير نتايج تحقيق حاكي از اهميت هر يك از اجزاي مقاومت نسبي، در ارزيابي واكنش نمونه‌هاي مورد بررسي نسبت به بيماري زنگ زرد بود. ژنوتيپ‌هاي مورد ارزيابي با استفاده از تجزيه خوشه‌اي مبتني بر اجزاي مقاومت به دو گروه حساس و داراي مقاومت نسبي تقسيم شدند.

The resistance of 72 wheat genotypes from collection of National Plant Gene Bank of Iran was assessed to yellow rust in two hot spots of Sari and Karaj, Iran. Both experiments were performed in augmented design and traits of infection type, disease severity, area under disease progress curve (AUDPC) and coefficient of infection were recorded. Based on t-test, two hot spots were significantly different for disease severity (at the first and third evaluations), infection rate (first, second and total), coefficient of infection (first and third) and AUDPC (second and total). Standard deviation of the resistance traits increased by time at both hot spots. Cluster analysis of resistance components grouped AUDPC distinctly at both hot spots. The results of regression analysis indicated strong association of AUDPC with disease severity, infection type and coefficient of infection at both hot spots. Infection rate had higher broad-sense heritability compared to other components of resistance, totally in two hot spots of Karaj and Sari. The results of Mantel test for consistence of distance matrices of accessions based on resistance components at two hot spots along with other results of the research indicated the importance of each components of partial resistance in reaction of the studied accessions to yellow rust. Cluster analysis by resistance components placed the genotypes in two groups of susceptible and partially resistant.