هندسه فركتالي گسل ها و لرزه خيزي آذربايجان (شمال غرب ايران)

Fractal Geometry of Faults and Seismicity of Azerbaijan (NW Iran)

آذربايجان در طول تاريخ كهن خود شاهد فعاليت هاي لرزه اي متعددي بوده كه گاهي اين زمين لرزه ها سبب خسارات جاني و مالي قابل توجهي شده است. بيش ترين فعاليت هاي لرزه اي در آذربايجان، در اطراف سيستم هاي گسلي اصلي كه اكثرا به صورت خوشه اي و در راستايي NW-SE توزيع يافته اند، ديده مي شود. رفتار لرزه اي در يك گسل مي تواند با بي نظمي هاي هندسي آن گسل مرتبط باشد كه بدون در نظر گرفتن مقياس، سيماي ناهموار سيستم هاي گسلي در گسل ها مي تواند تابع هندسه فركتالي بوده و بنابراين اين بي نظمي هندسي مي تواند به صورت بعد فركتالي (D) بررسي شود. تحليل هاي فركتالي به روش مربع شمار در آذربايجان انجام شد. بر اساس نتايج اين پژوهش با فاصله گرفتن از سيستم گسلي اصلي در منطقه كه داراي روند NW-SE بوده و از شمال غرب تا مركز آذربايجان گسترش دارد، مقدار بعد فركتال كاهش مي يابد. اين امر دليلي بر وجود ناپيوستگي در سيستم هاي گسلي اصلي در منطقه است. مقدار بالاي بعد فركتال در مناطق تبريز، اسكو و بستان آباد و هم چنين كاهش در مقدار بعد فركتال مناطق قره چمن، سراب و ميانه، نشان مي دهد كه منطقه انتهايي سيستم هاي گسلي اصلي در آذربايجان در منطقه اي بين چهارگوش هاي بستان آباد و قره چمن است. براساس تحليل فركتالي گسل هاي منطقه و بررسي داده هاي لرزه اي، عمده فعاليت لرزه اي در آذربايجان در ارتباط با چشمه هاي خطي (گسل هاي) اصلي منطقه و يا شاخه هاي فرعي آن ها رخ مي دهد. هم چنين توزيع ابعاد فركتالي حجمي و سطحي آذربايجان نشان دهنده فعاليت لرزه اي بالاتر در بخش هاي مركزي و شمال غربي نسبت به ساير مناطق مجاور مي باشد.

The Azerbaijan experimented several seismic activities during its history, that sometimes these earthquakes caused significant damage to lives and property. Most seismic activity in Azerbaijan can be seen around the major fault systems that distributedin the clustering system in the NW-SE direction. Seismic behavior in a fault could be related to geometrical irregularities, regardless of the scale, this can be a function off ractal geometry and so these geometricalirregularities can be investigated in case of fractal dimension (D). Box counting method off ractal analysis was conducted in Azerbaijan. Based on our results, with receding from the main fault systemin there gion which has a NW-SE trend and distributed from the NorthWest to Centre of Azerbaijan, the fractal dimension decrease. This is reason for the existence of discontinuities in the fault systems in the region. High value of fractal dimension in Tabriz, Osku and Bostan Abad regions and also decrease in value of fractal dimension in Qare Chaman, Sarab and Mianeh suggests that the ending zone of main fault systems in Azerbaijan lying in region between Bostan Abad and Qare Chaman region. On fractal analysis of Azerbaijan faults and surviving seismic data, main seismic activities in Azerbaijan are related to major fault or their branches in region. Also distribution of volume and surface fractal dimension in Azerbaijan shows high seismic activity in central and NW regions than other adjacent regions.