بررسي و تحليل پديده‌ي سرمازدگي شديد بهاره باغ هاي پسته در استان يزد

Studying and Analyzing Strong Spring Frostbite Phenomenon of Pistachio Gardens in Yazd Province

پسته يكي از مهم ترين اقلام صادراتي ايران است كه بيش از 23% از ارزش كل صادرات غير نفتي ايران را به خود اختصاص داده است. استان يزد پس از استان كرمان بزرگ‌ترين استان پسته خيز ايران محسوب مي شود. از آنجايي كه پديده ‌ي سرمازدگي، به ويژه سرمازدگي شديد بهاره، به باغ هاي پسته اين منطقه خسارت زيادي وارد مي كند، بررسي سرمازدگي در اين استان ضروري مي باشد، زيرا آگاهي از اين پديده و تاريخ هاي احتمالي وقوع آن به پسته كاران در جلوگيري و كاهش خسارات ناشي از سرمازدگي كمك مي كند. هدف از انجام اين پژوهش، بررسي و تحليل سرمازدگي شديد بهاره باغ-هاي پسته و پهنه بندي آن در استان يزد است. به اين منظور، از آمار روزانه‌ي كمينه دما 16 ايستگاه هواشناسي استان و هم‌جوار آن طي دوره‌ي آماري مشترك 18 ساله( 1372-1389) استفاده شده است. به منظور پهنه بندي شدت سرمازدگي بهاره پسته، تعداد روزهاي داراي سرمازدگي هر ايستگاه درسه آستانه ضعيف (1 تا 1- درجه سلسيوس)، متوسط (1/1- تا 3- درجه سلسيوس) و شديد (3- درجه سلسيوس و كمتر) به وسيله‌ي نرم افزار SPSS شمارش و پس از بررسي رابطه‌ي تعداد روزهاي سرمازدگي با ارتفاع، نقشه هاي هر پهنه‌ي سرمازدگي در محيط Arc GIS ترسيم شد. همچنين براي آگاهي از تاريخ پايان سرمازدگي بهاره پسته در استان، تاريخ هاي افت دما به آستانه‌هاي 1، صفر و 1- درجه سلسيوس به عنوان دماهاي موثر بر پسته در مرحله گل دهي، استخراج و نقشه-هاي پهنه بندي آن نيز ترسيم گرديد. نتايج تحقيق نشان مي دهد، باغ هاي پسته تمام ايستگاه هاي مورد مطالعه‌ي استان در بهار به غير از ايستگاه ‌هاي طبس و بافق، سرمازدگي ضعيف و بقيه‌ي ايستگاه ها سرمازدگي ضعيف، متوسط و شديد را تجربه مي كنند. بنابراين جنوب و جنوب غرب(ايستگاه هاي دهشير، مروست، اشكذر، اردكان، بهادران) از نظر وقوع شدّت سرمازدگي، به ويژه سرمازدگي شديد بهاره پسته، منطقه ي پرخطري براي فعاليت هاي كشاورزي به خصوص باغ هاي پسته مي باشد. تاريخ افت دما به ميزان 1، صفر و 1- درجه سلسيوس نشان‌دهنده‌ي آن است كه به طور متوسط و به تفكيك شهرستان، افت دماهاي 1 درجه از چهارم تا نهم فروردين ماه، دماي صفر درجه از سوم تا هشتم فروردين و 1- درجه سلسيوس از دوم تا نهم فروردين در استان يزد به پايان مي‌رسد.

Pistachio is one of the most important export items in Iran, comprising more than 23% of Iran non-oil exports. Yazd is considered as the second biggest province of Iran from the viewpoint of pistachio production, standing after Kerman Province. Since frostbite phenomenon, especially, strong spring frostbite, has incurred many damages into pistachio gardens of this area, it is necessary to study frostbite in this province; since being aware of the phenomenon and its occurrence time can help the farmers in preventing and reducing damages caused by frostbite. The objective of this project is to study and analyze strong spring frostbite in pistachio gardens and zone it in Yazd province. For this purpose, we used the daily statistics of the minimum temperature in 16 meteorological stations of the province and its neighborhood during a common 18-year statistical period (1993-2010). In order to zone spring frostbite intensity of pistachio, we counted the number of days having frostbite in each station with three weak (1 to -10C), mediate (-1.1 to -30C) and strong (-30C and less) thresholds and after studying the relation between the number of frostbite days and altitude, we plotted the frostbite area maps in Arc GIS medium. In addition, we extracted temperature drop times with 1, 0 and -10C thresholds as the effective temperatures on pistachio in florescence stage and plotted its zoning maps. The results of this research show that pistachio gardens of all stations under investigation except Tabas station including Yazd and Bafgh stations experience weak frostbite, while the remaining stations experience weak, mediate and strong frostbite in spring season. Therefore, south and southwestern stations (Dehshir, Marvast, Ashkezar, Ardakan and Bahadran) are considered as a dangerous region for agriculture especially pistachio gardens in terms of occurrence of different frostbite intensities. Temperature drop time in 1, 0 and -10C reveals that 10C temperature drop ends from 23 to 28 March and 00C temperature drop ends since 22 to 27 March and -10C temperature drop ends since 21 to 28 March in Yazd province.