قواعد فقه قضايي و كاربرد آن در حقوق خانواده (قاعده «بينه» و «اقرار»)

Islamic Judicial Rules (Bayyina and Iqrar) and Applications on Family Law

در نظام قضايي اسلام، هر شخصي براي حمايت از حقوق خويش در برابر ديگري، از حق مراجعه به محكمه و دادخواهي از حاكم برخوردار است. وي بايد وجود حق و قابليت اجرا و تجاوز به آن را ثابت كند. دلايل اثبات حق و دعوا در اكثر موارد يكسان است. در فقه، مفهوم و گستره دليل و تمييز مدعي از منكر و همچنين دلايل اثبات دعوي در قالب گزاره‌هاي كلي و قواعد عام مطرح شده است كه مي‌توان از آن‌ها به قواعد فقه قضايي ياد كرد. در اين مقاله، مفاد و مستندات دو قاعده از فقه قضايي، يعني «بينه» و «اقرار»، بررسي شده و به برخي از كاربردهاي آن‌ها در حقوق خانواده اشاره شده است. فقيهان در دادرسي فرض‌هاي قضايي كه در متون فقهي مطرح كرده‌اند، از قاعده «بيّنه» بهره جسته‌ و موارد كاربرد آن را بيان نموده‌اند كه برخي از اين فرض‌ها ناظر به حقوق خانواده است. قاعده «اقرار» نيز در اثبات نسب خويشاوندي و نسب فرزندي و اقرار به عيب عنن از ناحيه زوج كاربرد دارد كه در اين مقاله به اجمال بررسي مي‌شود.

In Islamic Judicial system every individual has the right to plead for justice to protect their rights against the claimant. They have to prove the existence, feasibility and violation of that right. The process of lawsuits and proof for rights are almost the same in most cases. In jurisprudence, the concept and scope of proof and distinction between the claimant and denier, as well as the proof of the claim are stated in general rules and statements which can be mentioned Islamic Judicial system. In this paper the context and documentation of two jurisdictional rules: Bayyina (clear proof) and Iqrar (confession) and their application in family law have been taken into consideration. In legal procedures jurists have brought up some judicial theories such as the rule of clear proof (Bayyina) in jurisprudential texts and have expressed their application, some of which are related to family law. Also the rule of confession which is related to cases such as proof of kinship, proof of parentage and acceptance of the spouse’s impotency have also briefly been studied