ويژگي هاي ژيوشيميايي و سنگ‌زايي سنگ هاي مافيك- فرامافيك فريمان با نگرشي ويژه به زمين‌ساخت صفحه‌اي

Geochemical Specifications and Petrogensis of Fariman Mafic-Ultramafic Rocks, with Special Reference to Plate-Tectonics

مجموعه سنگ هاي فرامافيك- مافيك و ميان لايه هاي رسوبي شرق خطواره تربت جام- فريمان را در بسياري از منابع، نمايانگر آثار زمين‌درز ديرينه‌تتيس دانسته و به عنوان افيوليت هاي پاليوزوييك معرفي كرده اند. مطالعات ما بر روي واحدهاي آذرين مجموعه ياد شده با يافته هايي همراه بوده كه لزوم بازنگري در ديدگاه ذكر شده را ضروري مي سازد. براي مثال، مشاهدات صحرايي و ميكروسكوپي نشانگر ماهيت آتشفشاني تا كم عمق سنگ هاي فرامافيك- مافيك است و ويژگي‌هاي ژيوشيميايي اين سنگ ها نيز با ماگماهاي تشكيل شده در محيط هاي فرورانش و حاشيه هاي سازنده مانند مورب يا حوضه هاي حاشيه اي تفاوت دارند. مشاهدات بافتي شامل انواع بافت هاي ناتعادلي ميكروسكوپي احتمالا از فروتافت مذاب هاي فراتافته حكايت دارد. براساس داده هاي عناصر اصلي، فرعي و كمياب و همچنين با توجه به الگوهاي REE و عنكبوتي مجموعه سنگي مورد بحث را مي توان به انواع كماتييتي، پيكريتي و تولييتي تقسيم كرد ضمن آنكه نسبت هاي عناصر ناسازگار و نامتحرك مانند (Nb/Th)N در برابر (Nb/La)N، Nb/Th در برابرZr/Y و La/Yb در برابر Th/Ta بيشتر به نسبت هاي ملاحظه شده در بازالت هاي مربوط به جايگاه دشت هاي اقيانوسي(OPB) شباهت دارد. با توجه به ارتباط نزديك مكاني و زماني انواع مختلف سنگ ها در مجموعه مورد مطالعه، در قالب يك توالي آتشفشاني- رسوبي واحد، و همچنين با استناد به موقعيت نمونه ها در نمودار نسبت Zr/Y در برابر Nb/Y كه بالاتر از خط ?Nb قرار مي گيرند، مي توان منشا گرفتن مذاب هاي مربوط را از منبع ناهمگن پلوم گوشته اي محتمل دانست. اين نتيجه گيري با محتواي بالاي MgO در سنگ ها و ميزان بالاي Fo (حداكثر Fo=0.93) در اليوين هاي ملاحظه‌شده در نمونه هاي كماتييتي و پيكريتي همخواني دارد.

Ultramafic-mafic rocks and interbedded sedimentary rock association in the East of Fariman-Torbat-e-Jam lineament, Northeast of Iran, are interpreted as Paleozoic ophiolite and the cited lineament is regarded as the suture of Paleo-Tethys ocean. However, our studies on petrography and geochemical characteristics of igneous rocks of foregoing sequence have revealed some evidence in contrast to previous ideas. For example field relations and microscopy observations demonstrate volcanic to subvolcanic origin of both mafic and ultramafic rocks, and their distinctive geochemical properties compared to rocks the which formed at the subduction zone or constructive margins, including MORB or marginal basins. Various disequilibrium textures may be formed by undercooling of superheated melts. We have subdivided these rocks into komatiitic, picritic and tholeiitic varieties regarding to their different major, minor and trace elements composition which has reflected as various patterns in REE and spider diagrams. On the basis of ratios of incompatible immobile trace elements such as (Nb/Th)N versus (Nb/La)N, Nb/Th versus Zr/Y and La/Yb versus Th/Ta these rocks are similar to oceanic plate basalts (OPB). It is thus possible that regarding to their close spatial and temporal relations, and their position in Zr/Y versus Nb/Y diagram which have plotted upper than ?Nb line they had been originated from a heterogeneous mantle plum source. Such a conclusion may be derived as well on the basis of high Fo content of fresh olivines up to 0.93, in komatiitic and picritic rocks which make necessary presence of a hot melt with high MgO content.