تاثير سرريز فناوري ناشي از سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي بر عملكرد بخش صنعت

The Effects of Technology Spillover Resulted from Foreign Direct Investment on the Industry Performance

بر اساس نظر بسياري از اقتصاددانان، شكاف قابل توجه درآمد سرانه مابين كشورهاي توسعه‌يافته و درحال توسعه ناشي از شكاف قابل توجه فناوري مابين آنان است. بر اساس نتايج مطالعات تجربي، كشورهاي در حال توسعه مي‌توانند از كانال جريان ورودي سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي اقدام به كاهش شكاف فناوري نمايند. زيرا بنگاه‌هاي چند مليتي وارد شده به اقتصادهاي ميزبان، به طور نسبي از فناوري مدرن‌تري نسبت به بنگاه‌هاي داخلي بهره‌مند هستند. البته بايد خاطرنشان ساخت سرريز فناوري سرمايه‌گذاران خارجي تابع ظرفيت جذب سرريز فناوري در اقتصاد داخلي است. ظرفيت جذب فناوري در اقتصاد داخلي نيز تابعي از متغيرهاي متعددي است كه در اين مطالعه، سرمايه انساني مدنظر قرار گرفته است. باتوجه به نقش تعيين‌كننده بخش صنعت در اقتصاد جهاني، هدف مطالعه حاضر بررسي اثرات سرريزي سرمايه‌گذاري خارجي از منظر فناوري بر عملكرد بخش صنعت اقتصاد ايران طي دوره 8831-4731 در قالب برنامه‌هاي توسعه اقتصادي است. نتايج اين مطالعه حاكي از آن است كه طي برنامه دوم توسعه ارتباط قوي ميان ارتقاي سرمايه انساني (معيار ظرفيت جذب)، جذب سرمايه‌گذاري خارجي، اثرات سرريزي و عملكرد صنعت وجود ندارد. در حالي كه طي برنامه سوم توسعه رابطه فوق محسوس بوده كه از دلايل آن مي‌توان به الزامات سياستي اين برنامه، در خصوص ارتقاي نقش تحقيق و توسعه در سطح كلان اقتصادي و تصويب قانون جديد حمايت و گسترش سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي در سال 1831 و اجراي سياست كاهش انحصارات و تصدي‌گري دولت در اقتصاد اشاره كرد. شايان ذكر است، طي برنامه چهارم توسعه، اگر چه ارتباط مذكور نسبت به برنامه دوم توسعه بهتر و مناسب‌تر بوده است ولي نسبت به برنامه سوم عملكرد ضعيفي داشته است كه از دلايل آن مي‌توان به عدم تناسب بين اعتبارات پژوهشي و تعداد پژوهشگران و مصرف اعتبارات پژوهشي در امور جاري دستگاه‌هاي اجرايي، نبود امنيت سرمايه‌گذاري و اتخاذ سياست‌هاي ناكارآمد در حمايت از صنايع داخلي اشاره كرد. در مجموع مي‌توان بيان داشت ارتباط فوق در بخش صنعت طي دوره مذكور محسوس و قابل دفاع نبوده است.

According to many economists, since the multinational enterprises entering the host economy have relatively more modern technologies than domestic firms, developing countries can reduce their technological gap through FDI inflow channel. It should be noted that the technology spillover of foreign investors is a function of domestic capacity for absorbing these technological spillovers. Considering the determining role of industry sector in the world economy, the goal of present study is to investigate the spillover effects of foreign investment from technological perspective, on the performance of industry sector of Iran during 1995- 2009 years, in form of development plans. The results of the study show that during the second development plan a considerable correlation did not exist among improving the human capital (as the absorption capacity criteria), absorbing the foreign investment, spillover effects, and the industry sector performance. While in the third development plan, the mentioned correlations were significant. The reasons for the above mentioned significant correlations are as follows: policy requirements of the third plan about improving the research and development in macrolevel of the economy, passing new laws of protecting and spreading the foreign direct investment in 2002. It is worth noting that while the above mentioned correlations had improved during the fourth development plan compared to the second plan, it shows weaker performance in comparison with the third plan. As a result, it should be noted that the mentioned correlations in industry sector were not significant during 1995-2002 years.