بررسي تطبيقي نگارگري مكتب دوم تبريز و باغ ايراني در دوره تيموري و صفوي

Comparative Studies on Miniatures of Tabriz School and Iranian Gardens Architecture in Timurid and Safavid epochs

در اواخر سده نهم در بطن تجريدگرايي نقاشي ايران تمايلي آشكار به بازنمايي جهان محسوس زاده مي‌شود. گرايش به واقع‌گرايي كه ابتدا در نگارگري مكتب هرات و در نگاره‌هاي بهزاد پديدار شد همچون خط پيوسته‌اي آثار هنرمندان اواخر سده نهم و دهم ه.ق را به هم پيوند مي‌دهد. با انتقال بهزاد به تبريز هنرمندان نگارگري مكتب دوم تبريز به پيروي از سنت بهزاد، بي‌آنكه با بينش آرماني هنر نقاشي قطع رابطه كنند، نگاهشان را به طبيعت، انسان و محيط زندگي‌اش معطوف مي‌دارند. در اين مكتب نقاشي با معماري و ادبيات فارسي بهم مي‌پيوندند. نقاش از مضامين متنوع ادبي مايه مي‌گيرد، اشخاص و صحنه‌هاي داستان را مي‌نماياند و در اين ميان بيشترين استفاده و كاربرد را از طبيعتي به‌نام باغ مي‌گيرد. هدف اصلي اين پژوهش بررسي تاثيرپذيري نگارگري مكتب دوم تبريز از باغ ايراني است كه مقايسه تطبيقي ميان اين دو با بررسي منتخبي از نگاره‌هاي شاهنامه تهماسبي و خمسه تهماسبي معرفي شده است. بررسي نگاره‌ها اين سوالات را مطرح مي‌كند كه چه اندازه باغ‌هاي تصوير‌شده در جهت واقعي‌بودن و بازنمايي باغ ايراني تاكيد دارند؟ كدام ويژگي‌هاي باغ در تصاوير با باغ ايراني در دوره تيموري و صفوي تطبيق‌پذير است؟ روش تحقيق در اين مقاله از نوع توصيفي‌ـ‌تحليلي است و براي گردآوري اطلاعات از روش مطالعات كتابخانه‌اي استفاده شده است. نتايج حاصل بيانگر آن است كه اين آثار طرح باغ ايراني را با تمام عناصر كالبدي طبيعي و انسان ساخت تصوير مي‌كنند؛ حصار، بناي ورودي، كوشك اصلي، عمارت اندروني، جوي‌ها، حوض‌ها، گل‌ها و گياهان، كاركردهاي باغ و فعاليت آدميان درون آن با نظمي آشكار اما با بياني ويژه نگاره‌هاي ايراني در اين آثار ديده مي‌شوند. باغ ايراني در نگاره‌ها در دو مقياس معرفي شده است: ?. در مقياس معماري كه ابنيه در آن به‌صورت مظروف در باغ مستقر مي‌شود؛ ?. در مقياس طبيعت كه باغ تنها بخشي از طبيعت است. در مقياس معماري باغ در زميني وسيع و خارج از بافت متراكم شهر ساخته شده است و ترسيم باغ در مقياس طبيعت نشان مي‌دهد كه قسمت‌هايي از باغ صرفاً به‌منزله تفرجگاه، گردش و شكار در محدوده‌اي از طبيعت در نظر گرفته شده است. از طرف ديگر، مقايسه نگاره‌ها با باغ ايراني در دوره تيموري و صفويه اين نكته را آشكار مي‌كند كه غالب ويژگي‌هاي باغ در نگاره‌ها متناسب با ويژگي‌هاي باغ ايراني در دوره تيموري است كه همين مطلب تاثير دوره تيموري بر دوره صفويه را به اثبات مي‌رساند.

Architecture is an art to regulate space ، and one of important elements in architecture is a nature named garden which is a part of architecture. But ، always for comprehend architecture of garden and relationship of its elements , there are many obstacles. Perhaps in this situation , the most useful way is referring to tourists’ travel account ، and verifying the pictures of hand writing copies.In miniature of Tabriz school , nature exists as a supplementary factor. This research is done with the goal of verifying the impressionable of miniatures of Tabriz school from Iranian garden architecture in first part of ??th century of Hejira , similar and deferent points of these two elements are introduced by verifying the selected miniatures of Tabriz school. Research method is based on descriptive ، analytic and comparative reasoning and presenting statistical charts. The theories of this research shows: The trend to realism in Persian paintings, which originally appeared in Bihzad paintings in Herat school, like a continuous line, has connected paintings of late ninth century to tenth century of Hejira. and by moving Behzad to Tabriz the miniaturists of Tabriz school ، by following Behzad’s tradition , without disconnecting with ideal conceptions in his paintings, have focused their view point on nature , human and his life; but obvious differences are seen between miniatures and garden architecture that most of these cases emphasize on effect of garden architecture of Timurid epoch on garden architecture of Safavid epoch.