مروري بر مباني مسووليت پزشك از ديدگاه فقهاي شيعه با تامل بر اصل برايت

Physicianʹʹs liability and presumption of innocence based on Shiite jurists’ opinions: a review study

در فقه شيعه در باب مسووليت پزشك با عنوان «ضمان طبيب» دو نظريه‌ي عمده مطرح است. اكثر فقها (مشهور) پزشك حاذق و ماهر را اگر چه مرتكب تقصيري نشده باشد، ضامن مي‌دانند؛ در مقابل، اقليت فقها (غيرمشهور) وي را ضامن نمي دانند كه عمده‌ي دليل آن‌ها اصل برايت است. قانون مجازات اسلامي نيز به پيروي از نظر مشهور، مسووليت مطلق را پذيرفته است. اين در حالي است كه اصل برايت به‌علت دارا بودن مباني ديني، اخلاقي و انطباق با سرشت انسان ها به‌عنوان يكي از اصول اساسي و بنيادين حقوق جزا پذيرفته شده و به‌دليل عنايت خاصي كه دين مبين اسلام به آن مبذول داشته، در قانون اساسي كشور ما هم‌چون قوانين اساسي و عادي ديگر ملل متمدن دنيا گنجانده شده است. هم‌چنين، امروزه، با ابداع روش هاي جديد درماني و تخصصي‌شدن اعمال پزشكان براي جز جز بيماري هاي مرتبط با جسم و روان افراد، ضمن حساس تر شدن اعمال پزشكي، حوادث پزشكي نيز به تبع آن افزايش يافته و مفهوم تقصير پزشكي جنبه‌ي خاص به خود گرفته است كه تامل بر اصل برايت را ضروري‌تر مي‌كند. از اين رو، پژوهش حاضر برآن است با تكيه بر انديشه هاي انديشمندان حقوقي و تاليفات فقها و اصول و قواعد فقهي، اصل طلايي برايت را در مورد پزشكان كه مظهر شفابخشي خدا هستند، بيش از پيش مورد توجه قرار دهد.

Presumption of innocence is one of the fundamental principles of criminal law that has its roots in moral and religious principles. Presumption of innocence is consistent with human nature, and special attention has been paid to it in Islam. For this reason it has been included in our constitutional law as well as in the constitutions and ordinary laws of other nations, and this indicates its significance. In Shiite jurisprudence there are two major theories on the responsibility of physicians as “daman al-tabib”. Most jurists (famous) consider the physician responsible even if he or she has committed no fault. Only a minority of jurists (less-known) consider the physician to have no responsibility. Islamic criminal law believes the physician to have absolute liability, although medical practices have become more sensitive than in the past and medical incidents have increased as a result of new technology and new methods of treatment. The present study intends to adopt a new approach to rules and principles of jurisprudence, and study the necessity of using them according to the requirements of time in solving everyday problems. Moreover, the study seeks ways to prevent the regression of those rules. Therefore, it seems essential that the golden principle of presumption of innocence be applied to physicians as the manifestation of Godʹs healing, and more attention be paid to it.