اصول موضوعه حاكم بر رفتار انسان اقتصادي از منظر معرفت ديني

Axioms of Homo Economicus Behavior in Islamic Epistemology Perspective

بشر مدرن پس از انقطاع از وحي و معنويت تلاش نمود با استفاده از عقل يعني تنها عامل شناختي كه براي او باقي‌مانده بود به ساماندهي امور خود بپردازد و روش علمي بر مبناي عقل را برگزيند. در حوزه اقتصاد نيز تصويري از انسان ترسيم شد كه او را فردي منفك از جامعه و مبتني بر عقلانيتي در نظر مي‌گرفت كه پيگيري نفع شخصي و حداكثرنمودن مطلوبيت را تنها عامل موثر در تصميم‌گيري‌ها مي‌دانست، اما در رهيافت ديني عقلانيت منفك از وحي مردود شمرده شده است و عقلانيت تنها در صورتي نتايج مطلوب خود را دارد كه در چارچوب آموزه‌هاي وحياني بارور شده و در تعاملي رفت ‌و برگشتي در ادراك وحي انسان را به‌سوي اهداف متعالي خود رهنمون سازد. در اين نگاه عدالت هدف زندگي تعيين ‌شده است و انسان با استفاده از ابزار عقل و در بستري از معنويت مي‌بايست به‌سوي آن حركت كند. اين مقاله در صدد ارايه ابعاد ساختاري معرفتي برگرفته شده از بنيادهاي ديني است كه رفتار انسان اقتصادي عقلاني در آن تبيين مي‌شود و محدوديت‌هاي رفتاري او را تعيين مي‌كند.

Modern human, after severance from prophecy and spirituality, tried to organize its affairs using reason as the only epistemic instrument and thus based a scientific method on it. So in economic realm, human was introduced as an individual separated from the society and relied on the rationality in which self-interesting and ideality optimizing was the only decisive factor in decision making. In a religious standpoint, however, rationality separated from the prophecy is not accepted and only in the framework of enriched prophetic thoughts and in mutual interactions in order to comprehend the prophecy, rationality can guide human into his supreme objectives of life. In this regard, “justice” is the objective of life, towards which human should move using “reason” instrument and in the bed of the “spirituality”. This article aims to introduce structural aspects of epistemology extracted from religious basis which determines behaviors of rational homo economicus and its behavioral constraints.