مطالعه روابط بين عملكرد بذر و اجزاي آن در ژنوتيپ هاي ارزن معمولي (.Panicum miliaceum L)

Study of relationship between seed yield and its components on Panicum miliaceum L. genotypes

به منظور بررسي روابط بين عملكرد دانه و اجزاي آن در ارزن معمولي، تجزيه ضرايب مسير و تجزيه عامل‌‌ها با استفاده از برخي صفات زراعي و مورفولوژيك در 15 ژنوتيپ مختلف آن انجام شد. ژنوتيپ‌‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان مورد مطالعه قرار گرفتند. ضرايب همبستگي بين صفات نشان داد كه بين عملكرد دانه با صفات عملكرد علوفه و تعداد بذر در خوشه همبستگي مثبت و بالا و با صفت تعداد گره همبستگي منفي و معني دار وجود داشت. تجزيه و تحليل رگرسيون مرحله‌‌اي براي عملكرد دانه نشان داد كه صفات عملكرد علوفه، تعداد بذر در خوشه، قطر ساقه و تعداد برگ در بوته به ترتيب وارد مدل شدند و 99 درصد تغييرات عملكرد دانه را توجيه نمودند. بر اساس ضرايب مسير صفات عملكرد علوفه و تعداد بذر در خوشه بالاترين اثر مستقيم را بر عملكرد دانه داشتند. تجزيه عامل‌‌ها سه عامل پنهاني را معرفي نمود كه در مجموع 81/93 درصد از واريانس بين صفات را بيان نمودند. اين عامل‌‌ها با توجه به اجزاي تشكيل دهنده آن‌‌ها به ترتيب عامل توليد علوفه (عملكرد علوفه، قطر ساقه و تعداد بذر در خوشه)، عامل توليد بذر (عملكرد دانه و طول خوشه) و عامل خصوصيات مورفولوژيك (ارتفاع بوته و تعداد برگ در بوته) ناميده شدند. از اين رو بنا بر اين تحقيق، عملكرد علوفه و تعداد بذر در خوشه به ترتيب از اهميت نسبي بيشتري در تعيين عملكرد دانه ارزن معمولي برخوردارند و اين اجزاي عملكرد مي‌‌توانند معيار انتخاب مناسبي براي بهبود عملكرد دانه در ژنوتيپ‌‌هاي ارزن باشند.

In order to study the relationships among seed yield and its components on Proso millet Panicum miliaceum L., path analysis and factor analysis on agro-morphological traits was conducted on 15 genotypes using a randomized complete block design with four replications in Agricultural and natural Resource Research Center of Esfahan, Iran. Seed yield had positively correlated with both forage yield and seed number per panicle and negatively correlated with node number. Results of stepwise regression analysis for seed yield as dependant variable showed that forage yield, seed number per panicle, stem diameter and leaf number per plant were entered into final model, respectively, and justified 99 percent of total variation of seed yield. Path analysis showed that forage yield and seed number per panicle had the highest direct effects on seed production. Factor analysis revealed three factors that justified 93.81 percent of the total variation among the characters. That factors were named as forage production factor (forage yield, stem diameter and seed number per panicle), seed production factor (seed yield and panicle length) and morphologic characters factor (plant height, Leaf number per plant), respectively. It was concluded that forage yield and seed number per spike were the most important criteria for improve new variteis for seed production in Proso millet.