تحليل شرايط همديد و ديناميك رويدادهاي بارشي سنگين سواحل جنوبي خزر در مقايسه با ايران زمين

Synoptic and Dynamic Analysis of Heavy Rainfall Events in the Southern Coastal Caspian Sea In Comparison With Iran Case Study (1381/9/15-1381/9/20)

اين پژوهش با بررسي يكي از فراگيرترين دوره هاي بارشي كشور در سال هاي گذشته (روزهاي 6/8/1381 تا 5/10/1381)، به تحليل همديد و ديناميك سنگين-ترين خوشه بارش اين دوره (15/9/1381 تا 20/9/1381) با رويكرد محيطي به گردشي مي-پردازد. در اين دوره بيش از 60 درصد از ايستگاه هاي كشور شاهد بارش چشمگيري بودند و رويدادهاي بارشي سنگين متعددي نيز در سواحل جنوبي خزر ثبت شدند. بعد از ترسيم نقشه هاي همبارش روزهاي مورد مطالعه، نقاط اوج بارش و مـراكز ثقل آن ها بـه دست آمد و سپس الگوهاي فشار سطحي، ارتـفاع ژيوپتانسيل و نقشه هاي وزش رطوبتي، جبهه ها، رودبادها و Q-Vectorدر ترازهاي مختلف، استخراج و ترسيم شد. تحليل نقشه هاي فشار تـراز دريا نشان داد كه تشديد شيو فـشار بين الگوي پرفشار درياي سياه و كم فشار شرق مديترانه و بين الگوي پرفشار درياي سياه وكم-فشار شمال شرق خزر، در رخداد اين بارش ها در غرب، جنوب غرب ايران و سواحل جنوبي خزر موثر بود. بررسي نقشه هاي ژيوپتانسيل نشان داد كه درطول دوره مورد مطالعه، دو الگوي اصلي وجود دارد كه نقش فرود نسبتاً عميق شمال درياچه خزر (بخشي از فرود بلند مديترانه) بسيار مهم است. تحليل نقشه هاي وزش رطوبتي نشان دادند كه كه در ترازهاي بالايي، درياي مديترانه و درياي سرخ و در ترازهاي پاييني، خليج فارس و درياي عمان، مهم ترين منبع تغذيه رطوبتي بارش هاي ايـران زمين هستند كه نـقش هـر كدام در روزهاي مـختلف، يكسان نيست. در حالي كه رطوبت بارش هاي سنگين سواحل جنوبي خزر، در تراز 500 هكتوپاسكال از طريق درياي مديترانه، در ترازهاي 600 و 700 هكتوپاسكال، از طريق درياي مديترانه و درياي سرخ و در ترازهاي 850، 925 و 1000 هكتوپاسكال، از طريق همه منابع اصلي رطوبتي منطقه (درياي سياه، درياي مديترانه، خليج فارس، درياي سرخ و درياچه خزر) تامين مي شود. وجود جبهه قطبي، جبهه درياي سرخ شمال خليج فارس و همچنين ادغام رودبادهاي جنب حاره اي و جبهه قطبي بر روي شرق عراق، مي تواند از علل ايجاد و تشديد حركات عمودي هوا در منطقه باشد. تحليل نقشه هاي Q-Vector نيز، با نشان دادن مناطق همگرا، به نقش مهم درياچه خزر، درياي مديترانه و درياي سياه، خليج فارس و درياي عمان در ايجاد حركات صعودي هوا در ترازها و ساعات مختلف، براي شكل گيري بارش هاي سنگين سواحل جنوبي خزر و ايران زمين اشاره دارد.

This research, one of the most covering rainfall times (from1381/8/6 to 1381/10/5) in Iran study and then synoptic and dynamic analysis of itʹs the heaviest rainfall cluster (from 1381/9/15 to 1381/9/20) explain using environmental to circulation pattern method. In this time more than 60% of Iran stations experienced rainfall and also, the number of heavy rainfall events were recorded in the southern coastal Caspian see. After drawing of Isorain maps in studied days, rain maximum points and its gravity centers calculated. Then, pressure surface patterns, geopotential, humidity advection, front, jet stream and Q-vector maps were drawn in different levels. Analysis of pressure of see level maps showed that pressure gradient reinforcement between Black see high pressure and Mediterranean low pressure and between Black see high pressure and the eastern north of Caspian sea low pressure are effective to produce these heavy rainfalls in west, southern west of Iran and the southern coastal Caspian sea. Maps geopotential showed that there are two main patterns in this studied time, as role of the eastern north of Caspian Sea trough (part of long through of Mediterranean) is very important. Analysis of humidity advection maps showed that Mediterranean sea and Red sea in upper levels and Persian Golf and Oman sea in lower levels are sources of humidity for heavy rainfalls, as them role in different days aren’t alike. However, heavy rainfall events in the southern coastal Caspian sea were provided via Mediterranean sea in 500(ha) level, Mediterranean sea and Red sea in 600 and 700 (ha) levels and all of main sources of humidity (Black sea, Mediterranean sea, Persian Golf, Red sea and Caspian sea). Polar front, north of Red sea-north of Persian Golf front and composition of subtropical jet stream and polar front jet steam in the east of Iraq can be from reasons of producing and strengthening of vertical movements. Also, analysis of Q-vector maps with point of convergence regions shows the important role Caspian sea, Mediterranean sea, Black sea, Persian Golf and Oman sea to producing of raising movements in different levels and times and its follow to forming of heavy rainfall events in the southern coastal Caspian sea and Iran.