كليدواژه :
Majlisi , Shaykh Baha’i , treatise of beliefs (risalah I‘tiqadiyyah) , شيخ‌بهايي , مجلسي , رساله اعتقاديه
چكيده فارسي :
شيخ‌بهايي و محمدباقر مجلسي از شخصيتهاي بزرگ و اثرگذار مكتب اصفهان، دو اثر موجز كلامي از خود به يادگار گذاشته‌اند كه اعتقادنامه ناميده ميشود. اعتقادنامه‌ها اولاً و بالذات بيانگر و حافظ و ناقل اعتقادات اصولي و زيربنايي يك مكتب و مذهب هستند اما در عين حال، چون مشتمل بر باورهاي صريح و بيپيرايه صاحب رساله‌اند، ميتوانند نمايش‌دهنده راستين آرا برگزيده نويسنده و منش و شخصيت وي نيز باشند.
اين مقاله ابتدا به بررسي محتواي رسايل اعتقادي شيخ‌بهايي و مجلسي ميپردازد و سپس از پنجره اين دو اثر، نگاهي به نحوه نگرش و مشي و منش ايشان مي‌اندازد و روشن ميكند كه دو متفكر همعصر از اين حيث چه تفاوتهايي دارند.
علامه مجلسي اغلب عبارات رساله را در قالب امري و الزامي و دستوري (بايد و نبايد؛ يجب و لايجب) آورده و خود را در مقام توصيه و تجويز قرار داده است. همچنين با گسترده كردن حيطه ضروريات دين و با نفي و طرد و تكفير مخالفان، حوزه معتقدين و مومنين را تنگ و محدود كرده است، اما شيخ‌بهايي به توصيف و تبيين راي خود بسنده كرده و خواننده را مقيد به پذيرش آن ننموده است. علاوه براين، در رساله او اثري از تكفير و تحديد بچشم نميخورد.
شيخ‌بهايي، دو سوم حجم رساله خود را به مسايل عملي اسلام اختصاص داده، اما علامه مجلسي بيشترين همّ خود را صرف شرح اصول عقايد كرده و در بخش اعمال، به شرح مقدمات عمل و توصيه‌هاي اخلاقي بسنده كرده است.
چكيده لاتين :
Shaykh Baha’i and Muhammed Baqir Majlisi, two of the most prominent and influential figures of the School of Isfahan have left two concise kalami (theological) works called I‘tiqadnamah (letter of beliefs). Such I’tiqadnamahs essentially and primarily express, contain, and carry the fundamental beliefs of a school and religion. However, since they contain the direct and plain ideas of the writer, they can, at the same time, be a true representative of the sublime views of the writer and his character and conduct.
In this paper, the writer initially deals with the content of the religious treatises of Shaykh Baha’i and Majlisi, and then, through the windows of these two works, casts a glance at the quality of their insights, methods, and conducts and brings the differences of these two contemporary thinkers concerning the mentioned factors to light.
The statements in Majlisi’s treatise are usually in the imperative form indicating obligation (must and must not). In fact, he makes several recommendations and prescriptions to his readers. Moreover, by expanding the domain of necessary religious duties and obligations and negating, rejecting, and excommunicating opponents, he restricts and narrows the realm of believers. On the contrary, Shaykh Baha’i is content with describing and explaining his own ideas without compelling his readers to accept them. Furthermore, there is no sign of excommunication and restriction in his treatise.
Shaykh Baha’i has devoted two third of his treatise to practical problems in Islam, whereas Majlisi has mainly focused on commenting on religious beliefs and, in the part on acts, he has just explained the preliminaries for acts and provided some ethical recommendations.
